İdeoloji ölümdən itaətə qədər

Gələn həftələrdə biz Avropanın ABŞ-a bağlı ölkələrinin Vaşinqtondakı hakimiyyət dəyişikliyinə uyğun olaraq xarici siyasətlərini necə yenidən formalaşdırdıqlarını görəcəyik. Bu proses yüksək səviyyəli səfərlər, rəsmi görüşlər və həddindən artıq şişirdilmiş, eyni zamanda mənasız bəyanatlarla müşayiət olunacaq. Lakin biz Avropanın qlobal siyasətdə müstəqilliyini təmin etmək üçün ciddi səylər göstərməsini gözləməməliyik. Əksinə, əsas rəqabət ondan ibarətdir ki, Qərbi Avropanın hansı lideri ABŞ-ın yeni administrasiyası üçün daha yaxşı müttəfiq kimi tanına biləcək. Əlbəttə ki, ideal variant Avropanın müəyyən dərəcədə strateji müstəqillik əldə etməsi olardı – bu, bir çox siyasətçilərin və biznes dairələrinin səssizcə arzuladığı bir məqsəddir. Lakin indiki şəraitdə bu, yalnız xəyaldır. Hazırda onların ən yaxşı halda ümid edə biləcəyi şey – ABŞ və Rusiya arasındakı münasibətlərin inkişafına əsasən, öz maraqlarına deyil, kənar amillərə uyğun olaraq Rusiya ilə iqtisadi əməkdaşlığa tədricən və məcburi şəkildə qayıtmaqdır. Vaşinqtonun rəğbətini qazanmaq yarışı. ABŞ-ın yeni rəhbərliyinə uyğunlaşmağa çalışan Qərbi Avropa liderləri arasında bir növ rəqabət başlayıb. Əsas namizədlər – Almaniya, Fransa və Böyük Britaniyadır. Digər Avropa ölkələri ya çox kiçikdir və mühüm rol oynamır, ya da Polşa kimi artıq ABŞ-ın ən sadiq müttəfiqinə çevrilib. Brüssel isə ənənəvi olaraq respublikaçı administrasiyalara, xüsusən də Donald Trampın rəhbərlik etdiyi hökumətlərə skeptik yanaşır.

Böyük Britaniya mürəkkəb vəziyyətdədir. Artıq Aİ-nin bir hissəsi olmadığı üçün o, müstəqil xarici siyasət aparmağa çalışır, lakin Avropanın ümumi siyasətinə təsir etmək üçün kifayət qədər imkanları yoxdur. Bu, Londona Rusiya ilə münasibətlərdə daha sərt mövqe tutmağa şərait yarada bilər, lakin Avropa məsələlərində vasitəçilik imkanlarını məhdudlaşdırır. Almaniya isə ehtiyatlı mövqe tutur. Kanslerliyə namizəd Fridrix Mers hələ də öz strategiyasını açıq şəkildə göstərmir. Berlin Vaşinqtonun yeni qaydalarını diqqətlə öyrənməyə üstünlük verir və ciddi iqtisadi maraqları riskə ataraq tələsik qərarlar qəbul etməkdən çəkinir.
Bu vəziyyətdə Fransa və Emmanuel Makron diqqət mərkəzinə çıxır. Makron artıq öz oyununu oynayıb – Trampın geri dönüşündən sonra Vaşinqtona ilk səfər edən böyük Avropa lideri kimi o, Qərbi Avropa ilə ABŞ arasında əsas vasitəçi rolunu tutmağa çalışır. Bu səfər Fransanın Avropanın xarici siyasətinin yenidən Vaşinqtonun maraqlarına uyğun qurulmasında aparıcı mövqe tutmağa hazır olduğunu göstərir. 

Makron: Tabeçilik üçün ideal namizəd
 
Makron bu rola xüsusi şəkildə uyğundur. Fransa BMT Təhlükəsizlik Şurasında daimi yerə və müstəqil nüvə arsenalına malik yeganə Aİ ölkəsi olsa da, bu faktlar Parisə real təsir gücü vermir. Qərbi Avropanın ən güclü ordusuna sahib olmaq da artıq ciddi strateji əhəmiyyət daşımır, çünki regionun özü qlobal siyasətdə getdikcə daha az rol oynayır. Makron müasir Avropa elitasının tipik nümunəsidir – diplomatik manevrlərdə bacarıqlı, siyasi görüntü yaratmaqda usta və Qərb siyasi institutlarına tam inteqrasiya olunmuş şəxs. Onun son illərdə Avropa Parlamenti və Fransa Milli Assambleyasında böyük seçki uğursuzluqlarına baxmayaraq hakimiyyətdə qalmağı bacarması onun siyasi çevikliyini nümayiş etdirir. Lakin o, Fransa iqtisadiyyatının acınacaqlı vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün real addımlar atıb? Bu, tamam başqa sualdır.
Son illərdə Fransa iqtisadiyyatı Avrozona qaydaları ilə məhdudlaşdırılmış şəkildə tənəzzülünü davam etdirir. Makron isə bu müddət ərzində ancaq yüksək səviyyəli bəyanatlar verməklə və siyasi teatr nümayiş etdirməklə kifayətlənib. Amma məhz bu xüsusiyyətlər onu Vaşinqtonun təlimatlarına uyğun olaraq Avropa İttifaqının adaptasiyası üçün ideal namizədə çevirir. O, prinsiplərə sadiq olan bir siyasətçi deyil və öz mövqelərini istənilən anda dəyişməyə hazırdır. Kim onun prezidentliyinin əvvəlində NATO-nun “beyin ölümü” haqqında dediklərini unuda bilər? Və ya son üç ildə etdiyi saysız-hesabsız ziddiyyətli açıqlamaları?

Makron və Avropanın geosiyasi geri çəkilməsi

Makron həm də Qərbi Avropanın Ukrayna böhranı fonunda sakit şəkildə geri çəkildiyi bir dövrdə əsas fiqur rolunu oynayır. Ciddi analitiklərin çoxu razıdır ki, bu münaqişənin əsas qalibləri ABŞ və Rusiya olacaq, əsas məğlub tərəflər isə Qərbi Avropa və Ukraynanın özü olacaq. Yeganə sual budur: bu məğlubiyyət hansı şərtlərlə rəsmiləşdiriləcək? Aİ liderlərinin təşəbbüsləri indi sadəcə ABŞ-ın geosiyasi strategiyasının bir hissəsinə çevrilib. Vaşinqtonun Avropa “sülhməramlılarının” Ukraynada iştirakına açıq münasibəti Trampın daha geniş məqsədinə – bu münaqişənin yükünü Avropanın üzərinə qoymaq istəyinə tam uyğundur. Əgər Aİ-nin müşahidəçiləri sonda yekun razılaşmanın bir hissəsi olarsa, Brüssel bunu diplomatik uğur kimi təqdim edəcək. Halbuki, bu, sadəcə Vaşinqtonun nəzarəti altında idarə olunan bir geri çəkilmə olacaq. Qərbi Avropa ictimaiyyəti liderlərinin absurd qərarlarını qəbul etməyə öyrəşdiyi üçün bu da növbəti “tarixi nailiyyət” kimi təqdim ediləcək. Nəticədə, Makron bu keçid dövrünün əsas simasına çevrilə bilər və həm Vaşinqtonda, həm də Moskvada Aİ-nin “danışan üzü” kimi çıxış edəcək. Qərbi Avropa siyasətçiləri ABŞ-a və ya Rusiyaya meydan oxumaq üçün güclü liderə ehtiyac duyduqlarını söyləyəndə, bunu tamamilə ironik mənada edirlər. Makron isə prezidentlik müddətinin sonuna yaxınlaşdıqca, bu vasitəçilik roluna ideal namizəddir. Çox güman ki, o, rahat şəkildə beynəlxalq təşkilatlara və ya özəl sektora keçərək Fransa siyasətindən uzaqlaşacaq.
Ümumilikdə, Makron çağdaş Qərbi Avropa liderliyinin mahiyyətini əks etdirir – elə bir fiqur ki, onun yüksəlişi Avropanın qlobal siyasətdə hələ əhəmiyyətli bir güc olduğu dövrdə mümkün olmazdı. İndi isə, Qoca Qitə öz geosiyasi əhəmiyyətini itirərkən, Makron onun tam uyğun lideridir.

Müəllif: Timofey Bordaçov

Mənbə: RussiaToday

Azərbaycan Dilinə Tərcümə: Fatimə Şükürova