ABŞ prezidenti Donald Tramp və Rusiya prezidenti Vladimir Putin, fevral 2025-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanında yüksək səviyyəli danışıqlar zamanı İraqın nüvə proqramına dair mühüm məsələni müzakirə ediblər. Bu addım beynəlxalq diplomatiyada mühüm bir mərhələ olub, iki böyük gücün İrana dair nüvə problemini həll etmək üçün birgə səylərini açdı. ABŞ və Rusiya yüksək vəzifəli rəsmiləri, 2022-ci ildə Ukraynadakı münaqişənin gərginləşməsindən sonra ilk böyük danışıqlarını Səudiyyə Ərəbistanında keçiriblər. Bu görüşlərdə İrana dair ayrıca danışıqlar aparılmasına razılıq verildiyi açıqlanıb. Rusiya prezidentinin xarici siyasət üzrə köməkçisi Yuri Uşakov mətbuata bildirib ki, İrana dair danışıqlara dair razılıq hər iki tərəf üçün mühüm addım olub, lakin danışıqların dəqiq tarixi hələ razılaşdırılmayıb.
Danışıqlar və sanksiyalar: Trampın strateji dönüşü
Donald Tramp, Tehrana qarşı sərt sanksiyalara baxmayaraq, İrana dair nüvə razılaşmasının yenidən gözdən keçirilməsinə maraq göstərib. 2015-ci ildə İran, dünya gücləri ilə birgə hərtərəfli fəaliyyət planı (HƏP) imzalayaraq nüvə proqramını məhdudlaşdırmağa razı olub, bunun müqabilində beynəlxalq sanksiyalar aradan qaldırılacaqdır. Lakin Tramp, “maksimum təzyiq” siyasətinə qayıdaraq 2018-ci ildə ABŞ-ı bu razılaşmadan çıxardı və bu, Vaşinqton ilə Tehran arasında gərginliyin artmasına səbəb oldu. İranın nüvə ambisiyalarını artırması və nüvə silahı istehsalına dair ittihamlar fonunda, Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya kimi qərb ölkələri, Tehrandan nüvə proqramını dayandırmasını tələb etdilər. Bu təzyiqlərə cavab olaraq İran, nüvə proqramının beynəlxalq müqavilələrə uyğun olduğunu və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) tərəfindən nəzarət edildiyini bəyan edib.
İran: Təhdidə cavab və özünü müdafiə
Tehranın öz tərəfdən verdiyi açıqlamalarda, nüvə proqramının yalnız sülh məqsədli olduğunu və beynəlxalq qaydalara uyğun olduğunu vurğulayıb. İranın Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü İsmayıl Baxayi mətbuat konfransında bildirib ki, BAEA-nın İranın nüvə fəaliyyətlərini izləmək üçün bütün lazımi vasitələrə malik olduğunu qeyd edib. Beləliklə, İran, mövcud müqavilələr və nüvə silahının yayılmaması üzrə beynəlxalq razılaşmalar çərçivəsində beynəlxalq ictimaiyyətlə əməkdaşlıq etməyə hazır olduğunu bildirib. Eyni zamanda, Rusiya və ABŞ diplomatları, bu mürəkkəb məsələnin həlli üçün yollar axtarmağa davam edirlər ki, bu da iki gücün bölgədə sabitlik və nüvə təhdidinin qarşısını almaq üçün birgə işləməyə hazır olduğunu göstərir.
Sülh yolu ilə həll perspektivləri
ABŞ və Rusiya arasında İrana dair danışıqlar, nüvə böhranının sülh yolu ilə həlli üçün yeni perspektivlər açır. Gərginlik və fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, hər iki tərəf, qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması üçün birgə işləməyin vacibliyini dərk edir. İran məsələsi beynəlxalq siyasətdə ən qızğın məsələlərdən biri olaraq qalır və danışıqların uğuru, dünyada nüvə təhdidinin azaldılmasına doğru mühüm bir addım ola bilər.
Fatimə Şükürova//EDnews
