Yalnızlıq bəzən bir xalqın seçimidir, bəzən isə dünyadan aldığı cavab. Rusiya bu iki hal arasında daim enib-qalxan imperiya obrazı ilə tarix səhnəsində yer alıb. SSRİ-nin dağılmasından sonra Qərblə inteqrasiyanın açdığı ümid pəncərələri yavaş-yavaş çərçivəsiz divara çevrildi. Bu gün isə Kreml yenidən öz sərhədlərini qapadaraq həm ideoloji, həm siyasi, həm də diplomatik anlamda "tək qalmaq" xəttini şüurlu şəkildə seçir.
Bu yalnızlıq təkcə Qərbin sanksiyaları və NATO-nun genişlənməsi ilə izah edilə bilməz. Burada həm də Rusiya daxilindəki siyasi rejimin mahiyyəti, Kreml elitasının tarixi qorxuları, imperiya sindromu və ən əsası, gələcəklə bağlı kollektiv viziyanın olmaması mühüm rol oynayır. Bu təcrid, eyni zamanda bir nəslin psixoloji tənhalığına, etnik azlıqların kənarlaşdırılmasına və informasiya məkanının daraldılmasına gətirib çıxarır.
Yekaterinburqda baş verən son hadisələr isə bu təcridin artıq təkcə xarici yox, daxili müstəvidə də etnik və siyasi izolyasiya şəklində gücləndiyini açıq şəkildə göstərdi.
Yekaterinburq hadisəsi: Kremlin daxili “günah keçiləri” və ruslaşdırma impulsları
Bu günlərdə Rusiyanın sənaye və mədəniyyət mərkəzlərindən biri sayılan Yekaterinburqda Azərbaycan əsilli sakinlərə qarşı keçirilən sərt polis reydləri təkcə cinayətkarlığa qarşı əməliyyat adı ilə izah edilə bilməz. Bu, daha dərin və sistematik bir siyasətin açıq nəticəsi idi: etnik azlıqları təzyiqlə susdurmaq, onların ictimai görünürlüğünü məhdudlaşdırmaq və rus mərkəzli sosial nizamın dominantlığını qorumaq.
Yüzlərlə azərbaycanlının saxlanılması, onların alçaldıcı davranışlara məruz qalması, evlərə basqınlar və hüquq normalarının açıq şəkildə pozulması hüquqi yox, siyasi hadisə idi. Bu, “görünməyən rusun” qorxularının dövlət aparatının dili ilə səsləndiyi nöqtə idi.
Kremlin müasir idarəetmə modeli daxili “sakitlik” və “sabitlik” naminə fərqliləri susdurmaq üzərində qurulub. Rusiyada azərbaycanlı, tatar, başqırd və digər qeyri-rus xalqları təkcə etnik yox, eyni zamanda mədəni və dini fərqliliklərlə Kremlin ideoloji konturuna sığmayan “digər”lərdir. Bu səbəbdən Yekaterinburq hadisələri həm də sistemli ruslaşdırma impulsunun təzahürüdür.
Yəni, bu hadisələr lokal yox, struktur xarakter daşıyır: Kreml öz təcridini möhkəmləndirmək üçün daxildə fərqliləri “sistemə uyğunlaşdırmaq” istəyir – ya könüllü, ya da zorla.
Xarici siyasətdə yalnızlıq: Qərbdən kəsilən körpülər, Çindən alınmayan zəmanətlər
Ukraynaya 2022-ci ildə edilən müdaxilə Kremlin siyasi “yalnızlıq manifesti” kimi yadda qaldı. Qərb bu dəfə təkcə etiraz etmədi – sanksiyalarla, diplomatik ambargo ilə və iqtisadi blokadalarla faktiki olaraq Rusiyanı beynəlxalq sistemin çölünə itələdi. Hərbi və enerji resurslarına arxalanaraq supergüc kimi görünməyə çalışan Rusiya əslində müasir dünyanın texnoloji, intellektual və maliyyə şəbəkələrindən uzaqlaşdı.
Ənənəvi geosiyasi tərəfdaşlar – Serbiya, Ermənistan, Mərkəzi Asiya ölkələri belə artıq Rusiya ilə məsafə saxlayır. Bəziləri Çinlə, bəziləri Türkiyə ilə, digərləri isə Qərblə yeni yol axtarır. BMT-də ard-arda yüksələn etiraz səsləri, AŞPA və digər beynəlxalq qurumların qərarları, hətta BRICS çərçivəsində belə Moskvanın təşəbbüslərinin sönük qalması – bu, tək bir dövlətin yox, geosiyasi təfəkkür modelinin tənəzzülüdür.
Kreml ümidini Çinə bağladı. Amma bu ümid də əslində tək tərəfli aldatmadır. Çin, Rusiyanın resurslarını alır, amma heç vaxt onun maraqlarını müdafiə etmir. Bu münasibət “strateji müttəfiqlik” yox, asimmetrik ticarət razılaşmasıdır – Çin diktə edir, Rusiya boyun əyir.
Beləliklə, Rusiya dünya nizamında nə Qərbin inteqrativ çətirinə, nə Şərqin dəyər sisteminə, nə də Cənubun dinamik modelinə daxil ola bilir. Bu, post-imperial paradiqmanın fəlakətli iflasıdır.
Təcridin çoxqatlı anatomiyası: İdeoloji, etnik və informativ izolyasiya
Rusiyanın təcridi təkcə diplomatik səviyyədə deyil. O, daxili sistemdə üç səviyyədə müşahidə olunur:
İdeoloji izolyasiya:
Kremlin nəzarətində olan media, “Qərb dəyərlərinin çürüməsi” mövzusunu milli psixoz kimi yayır. LGBT hüquqları, plüralizm, fərdi azadlıqlar – bunların hamısı “Rus mədəniyyətinə təhdid” kimi təqdim olunur. Halbuki, bu yanaşma əslində Rusiya vətəndaşlarını alternativ fikirlərdən qorumaq, onları rejimə sadiq saxlamaq üçün ideoloji qoruyucu sipər rolunu oynayır.
Etnik izolyasiya:
Yekaterinburq hadisəsi təkcə hüquq pozuntusu deyil – o, bir etnik təmizləmə cəhdinin yumşaq formasını xatırladır. Azərbaycanlılar kimi diasporlar artıq təhlükə kimi görülür. “Vahid rus milləti” yaratmaq cəhdi bu gün faktiki olaraq monoetnik bir dövlətə doğru siyasi rekonstruksiya layihəsidir.
İnformasiya izolyasiyası:
Xarici media resurslarının bloklanması, sosial şəbəkələrdə sərt senzura, jurnalistlərə təzyiqlər, “xarici agent” qanunları – bunların hamısı vətəndaşların dünyaya çıxışını məhdudlaşdırır. Rusiya artıq qapalı informasiya ərazisinə çevrilib.
Yalnızlaşma – gücün yox, zəifliyin əlamətidir
Rusiya bu gün təkcə coğrafi yox, həm də mədəni, ideoloji və strateji yalnızlıq içindədir. Kreml bu yalnızlığı öz suverenliyinin sübutu kimi təqdim etməyə çalışsa da, əslində bu, beynəlxalq hüququn, kollektiv təhlükəsizlik sisteminin və modern dünya ilə qarşılıqlı əlaqənin itirilməsidir.
Yekaterinburqda yaşanan hadisələr isə bu yalnızlığın daxili mərkəzdən periferiyaya qədər yayılmaqda olduğunu göstərir. Artıq təkcə Qərb yox, Rusiya cəmiyyəti də bu təcridin qurbanıdır – etnik azlıqlar, müstəqil jurnalistlər, fərqli düşünən ziyalılar və ümumilikdə post-sovet məkanından gələn “digər”ləri.
Sual budur: Kreml bu yalnızlıqla hara qədər gedə bilər?
Tarix deyir ki, heç bir imperiya tənha ömür sürə bilməz. Bu yalnızlıq gec-tez ya daxili üsyana, ya sistem süqutuna, ya da qeyri-müəyyən bir siyasi reinkarnasiyaya gətirib çıxaracaq. Və bu dönüş – artıq uzaqda deyil.
Şahlar Ruhi
