Google-un həmtəsisçiləri Larri Peyg və Sergey Brin zarafat etməyi çox sevirdilər. O qədər ki, şirkəti qurduqdan bir neçə il sonra hər 1 Aprel Günü qeyri-adi ideyalar irəli sürməyə başladılar. Bir dəfə Google Ayda Kopernik Araşdırma Mərkəzi üçün vakansiya elan etdi. Başqa bir il isə axtarış sisteminə "qaşı və iylə" funksiyası əlavə etməyi planlaşdırdığını açıqladı.
Google-un zarafatları o qədər qeyri-adi və gülməli idi ki, insanlar onları artıq ciddi qəbul etmirdi. Məhz bu səbəbdən Peyg və Brin 21 il əvvəl 1 Aprel Günündə heç kimin inana bilməyəcəyi bir şeyi təqdim etməyə qərar verdilər.
Bu, Gmail idi – hər bir hesab üçün 1 GB yaddaş təklif edən pulsuz bir e-poçt xidməti. Bu gün 1 TB-lıq iPhone-ların mövcud olduğu dövrdə 1 GB adi bir həcm kimi görünə bilər. Amma o zaman üçün bu, inanılmaz dərəcədə böyük bir həcmdi. O dövrdə Yahoo və Microsoft-un e-poçt xidmətləri cəmi 30-60 məktub saxlamağa imkan verirdi, Gmail isə təxminən 13,500 məktub saxlaya bilirdi. Başqa sözlə, Gmail rəqiblərindən 250-500 dəfə daha çox yaddaş təklif edirdi.
Bundan əlavə, Gmail Google-un axtarış texnologiyası ilə təchiz olunmuşdu ki, bu da istifadəçilərə köhnə e-poçtları, şəkilləri və digər məlumatları sürətli şəkildə tapmağa imkan verirdi. Həmçinin, Gmail eyni mövzuda olan mesajları avtomatik olaraq bir araya gətirirdi ki, yazışmalar sanki vahid bir söhbət kimi görünürdü.
Gmail-in yaradılmasında iştirak etmiş keçmiş Google rəhbərlərindən biri, sonralar Yahoo-nun CEO-su olmuş Marissa Mayer deyirdi:
“Biz ilk təqdimatda Gmail-i üç ‘S’ prinsipi ilə izah edirdik: Storage (Yaddaş), Search (Axtarış) və Speed (Sürət).”
O dövrdə bu ideya o qədər fantastik görünürdü ki, 2004-cü il 1 Aprel Günündə Associated Press Gmail haqqında məqalə dərc edəndən dərhal sonra oxucular agentliyə zəng edərək və e-poçt yazaraq Google-un onları aldadaraq xəbər yaymağa vadar etdiyini düşünürdülər.
Gmail-in yaradıcılarından biri olan Paul Buchheit sonradan Associated Press-ə verdiyi müsahibədə belə xatırlayırdı:
“İnsanların inanmayacağı bir məhsul yaratmaq bizim üçün cəlbedici idi. Bu, həm də veb brauzer üzərindən nə qədər inkişaf etmiş tətbiqlərin mümkün olduğunu insanlara göstərdi.”
Gmail-in hazırlanması üç il çəkdi və bu layihə “Caribou” kod adı altında aparılırdı. Bu ad Dilbert adlı məşhur komiks zolağındakı bir zarafata istinad edirdi.
“Caribou adı bir az absurd səslənirdi, bu məni güldürürdü,” – deyə Buchheit xatırlayırdı.
İnanılmaz Görünən Bir Texnologiyanın Doğuluşu
Associated Press Gmail-in həqiqətən real olduğunu təsdiqləyə bildi. Çünki onların jurnalistlərindən biri San-Fransiskodan Google-un Kaliforniya, Mountain View şəhərindəki baş qərargahına təcili çağırılmışdı.
Orada o, Larry Paygin kompüter qarşısında oturub Gmail-in sürətli işlədiyini göstərdiyini gördü. Payg hətta dedi ki, Gmail-də əsas idarəetmə panelində "Sil" düyməsi yoxdur, çünki istifadəçilər buna ehtiyac duymayacaqlar – Google-un yaddaşı kifayət qədər böyük idi və hər şeyi asanlıqla axtarıb tapmaq mümkün idi.
“Düşünürəm ki, insanlara bu xidmət çox xoş gələcək,” – deyə Page bildirib.
Page haqlı idi. Bu gün Gmail-in təxminən 1,8 milyard aktiv hesabı var. Hər bir hesab indi 15 GB pulsuz yaddaş təklif edir ki, bu yaddaş Google Photos və Google Drive ilə birgə istifadə olunur. 15 GB əvvəlki 1 GB-lıq həcmdən 15 dəfə çox olsa da, hələ də bir çox istifadəçi üçün kifayət deyil. Çünki onlar hesablarını heç vaxt təmizləməyə ehtiyac duymurlar – Google-un istədiyi də məhz bu idi.
İnsanların e-poçtlarını, şəkillərini və digər məzmunlarını saxlaması Google, Apple və digər texnologiya nəhəngləri üçün yeni bir biznes model yaratdı. Bu gün Google əlavə yaddaş sataraq pul qazanır – 200 GB-lıq yaddaş üçün ildə 30 dollar, 5 TB-lıq yaddaş üçün isə ildə 250 dollar tələb edir. Gmail-in mövcudluğu həmçinin digər e-poçt xidmətlərinin və şirkət daxili e-poçt sistemlərinin yaddaş imkanlarını genişləndirməsinə səbəb oldu.
Buchheit deyir:
“Biz insanların düşüncə tərzini dəyişmək istəyirdik. Çünki insanlar uzun müddət yaddaş qıtlığı şəraitində işləyirdilər və məktubları silmək onlar üçün vərdiş halına gəlmişdi.”
Google-un İmperiyasının İlk Böyük Addımı
Gmail yalnız e-poçt xidmətini dəyişdirmədi, həm də Google-un internet imperiyasının genişlənməsində mühüm rol oynadı.
Gmail-dən sonra Google Maps və Google Docs təqdim edildi. Daha sonra YouTube alındı, Chrome brauzeri və Android əməliyyat sistemi istifadəyə verildi.
Gmail-in e-poçt məzmununu analiz edərək istifadəçilərin maraqlarını başa düşmək strategiyası isə Google-un reklam biznesinin əsasını qoydu. Bu, həmçinin Google-un rəqəmsal nəzarət sahəsində böyüyəcəyini açıq şəkildə göstərdi.
Eksklüzivlik və Sosial Dəyər
Başlanğıcda Google-un məhdud server gücü səbəbindən Gmail yalnız az sayda istifadəçiyə açıq idi.
“Xidməti işə salanda cəmi 300 köhnə kompüterimiz var idi və cəmi 10,000 istifadəçiyə xidmət göstərə bilirdik,” – deyə Buchheit xatırlayırdı.
Bu məhdudluq Gmail-in ətrafında xüsusi bir eksklüzivlik yaratdı. İnsanlar Gmail hesabı əldə etmək üçün bir-birilərinə dəvət göndərirdilər. Hətta bir müddət Gmail hesabı açmaq üçün dəvətləri eBay-də 250 dollara satırdılar.
2007-ci ilin Sevgililər Günündə Google Gmail-i hamı üçün açıq elan etdi. Bir neçə həftə sonra, 1 Aprel 2007-ci ildə Google zarafat olaraq "Gmail Paper" adlı bir xidmət təqdim etdi. İstifadəçilərə e-poçtlarını üzvi soya kağızına çap edərək poçtla göndərəcəklərini elan etdilər. Bu dəfə isə Google həqiqətən zarafat edirdi.
