Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyanın “300 min azərbaycanlı Ermənistana Gürcüstandakı ermənilər kimi qayıdıb burada yaşaya bilər” fikri nəinki yerli, həm də regional səviyyədə ciddi rezonansa səbəb olub. Bu məsələ hazırda erməni politoloqlar arasında əsas diskussiya mövzularından biridir.
Simonyan, jurnalistin 300 min azərbaycanlının qayıdışı barədə sualına verdiyi cavabda bildirib: “Gürcüstanda ermənilər necə yaşayırsa, azərbaycanlılar da burada, bizim torpağımızda yaşayacaqlar. Onlar yerləşəcəklər və bu qədər”. Görünən odur ki, Ermənistan rəsmisi ilk dəfə olaraq geniş miqyaslı qayıdışı prinsipial şəkildə qəbul etdiyini bəyan edir.
Lakin bu bəyanat erməni cəmiyyətində ciddi narahatlıqla qarşılanıb. “Fakt” nəşri yazır ki, 2 milyon əhalisi olan bir ölkəyə 300 min azərbaycanlının – əhalinin altıda biri qədərinin – qayıtması təhlükə mənbəyi kimi qəbul edilir. Bu mövqe həm də etnik balans, təhlükəsizlik və siyasi gələcək baxımından Ermənistan daxilində yaranacaq yeni reallıqlara qarşı narahatlığın ifadəsidir.
Politoloqların narahatlığı və ssenariləri
Erməni politoloqlardan Artur Xaçikyan məsələni daha da dramatik kontekstdə təqdim edərək deyib ki, azərbaycanlılarla birlikdə bölgəyə Azərbaycan polisi də gələcək və bu, qarşıdurma risklərini artıracaq. O, hətta Zəngəzur və digər bölgələrdə yaşayan ermənilərin mümkün kütləvi köçündən danışaraq panika toxumları səpir.
Xaçikyanın söylədiyi məşhur “qaynar suya qoyulan qurbağa” metaforası isə erməni cəmiyyətində təhlükənin tədricən böyüdüyünü, lakin bu təhlükənin fərqinə varılmadığını iddia edir. Onun fikrincə, ictimaiyyət hələ də baş verənlərin miqyasını və nəticələrini anlamır.
Qarşılıqlı qayıdış və ikili standartlar
Alen Simonyan öz çıxışında təkcə azərbaycanlıların qayıdışından deyil, ermənilərin də Qarabağa və ya Bakıya qayıtmasından danışıb. Lakin erməni ictimaiyyəti bu hissəni tamamilə görməzdən gəlir. Halbuki tarix boyu azərbaycanlılar Ermənistanda dinc şəkildə yaşayıblar və dəfələrlə deportasiya edilsələr də, torpaq iddiası ilə çıxış etməyiblər. Buna baxmayaraq, Ermənistanın müxtəlif rejimləri bu əhalini sıxışdırıb, hüquqlardan məhrum edib, etnik təmizləməyə məruz qoyub.
Əvəzində isə Bakıda və Azərbaycanın digər bölgələrində yaşayan ermənilər daim dövlət tərəfindən imtiyazlarla təmin olunublar – məktəblər, universitetlər, dil hüquqları və dövlət strukturlarında geniş təmsilçilik bu imtiyazların əsas nümunələridir. Bu mənada, Simonyanın irəli sürdüyü qarşılıqlı qayıdış ideyası simmetrik deyil, çünki azərbaycanlılar Ermənistanda heç vaxt bərabər hüquqlu vətəndaş kimi tanınmayıblar.
Nəticə: Simonyanın mesajı – real sülh, yoxsa siyasi oyun?
Alen Simonyanın çıxışı ilkin baxışda mülayim və “insan hüquqlarına hörmət” mesajı kimi görünə bilər. Lakin əgər bu yanaşma arxasında Ermənistanın gələcəkdə yeni etnik qarşıdurma ssenarilərini formalaşdırmaq niyyəti dayanırsa, o zaman bu çağırışın arxasında sülhdən çox, təhlükəli manipulyasiya niyyəti durur.
Azərbaycan tərəfi bu məsələni ciddi təhlil etməli, qayıdış prosesinin beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanmasını təmin etməli və bölgədə real sülh və barışığın bərqərar olması üçün qarşı tərəfin niyyətini aydın şəkildə qiymətləndirməlidir.
Fatimə Şükürova // EDnews
