Bu yaz saatlar irəlilədikcə, qədim təqvimlərə əsaslanan bu tapmacaları həll edə bilib-bilməyəcəyinizə diqqət yetirin.
Yay vaxtına keçid zamanı saatlar dəyişdikdə, adətən cədvəllərimizi anlamaq üçün adi haldan daha çox riyazi hesablamalar aparmalı oluruq. Bu, xüsusilə müxtəlif saat qurşaqlarında gəzişənlər üçün doğrudur. ABŞ-nin əksəriyyətində saatlar martın ikinci bazar günü bir saat irəli çəkilir, lakin Arizona və Havay ştatlarında yay vaxtına keçid tətbiq olunmur. Arizonada yaşayan Navaxo xalqını da nəzərə almaq lazımdır, çünki onlar yay vaxtına keçir, halbuki ştatın qalan hissəsi standart vaxtda qalır.
Transatlantik zənglər edənlər üçün isə vaxt fərqi növbəti üç həftə ərzində bir qədər qısalır, çünki Böyük Britaniya və Avropanın qalan hissəsi yay vaxtına martın sonlarında keçir. Ancaq burada belə, müəyyən çeviklik tələb oluna bilər. Londondakı Kral Rəsədxanasında saatlar yay boyunca GMT vaxtında qalır, bu da ziyarətçilər üçün tez-tez çaşqınlıq yaradır.
Qədim dünyada isə insanlar zamanı müşahidə və rəsmi qaydada tənzimləmə üsullarında daha radikal dəyişikliklər edirdilər. Məsələn, romalıların istifadə etdiyi təqvimlərdəki dəyişikliklər bəzən qeyri-mümkün kimi görünən tapmacalara səbəb olurdu.
Qarşıdakı həftələr üçün beyninizi məşq etdirmək məqsədilə, İngiltərənin Redinq Universitetinin tarix professoru Helen Perriçin məsləhəti ilə aşağıdakı vaxt tapmacalarını hazırladıq.
Məqalənin sonunda cavabları tapa bilərsiniz və ya ipucu istəsəniz, əvvəlcə bu hekayədə bəzi ipuçlarını oxuya bilərsiniz.
Tapmaca 1. İmkansız Məktub
Bir qadın 8 noyabr 1582-ci ildə Fransada məktub yazır. Üç gün əvvəl isə həmin məktub İngiltərədə alınır. Bu necə mümkün ola bilər?
Tapmaca 2. E.ə. 46-cı ildə itkin düşən ad günlərinin sirri
Romada bir uşaq yazda dünyaya gəlir. O, 60 il yaşayır, lakin bir daha ad günü olmur. Niyə?
Tapmaca 3. Qəribə formada yaşlanan kəndli
E.ə. 800-cü ilin dekabr ayının son günündə bir kəndli tarlada işlədikdən sonra alətlərini yerə qoyub yatmağa gedir. Yeni ilin ilk günü alətlərini götürüb işləməyə başlayanda isə birdən iki ay yaşlanmış olur. Bu necə mümkündür?
Cavablar:
İmkansız Məktub – Tapmaca 1
1500-cü illərdə köhnə Yuli təqvimi Qriqori təqvimi ilə əvəz olundu. Lakin Avropanın müxtəlif ölkələri yeni təqvimi fərqli vaxtlarda qəbul etdilər. Bu da o demək idi ki, qitədə günlər tez-tez uyğun gəlmirdi və bəzi ölkələr digərlərindən bir neçə gün və ya hətta həftələr geri qalırdı.
İtkin düşən ad günlərinin sirri – Tapmaca 2
Romalılar ilin 355 gün davam edən versiyasını Günəş ili ilə uyğunlaşdırmaq üçün əlavə aylar (interkalyar aylar) istifadə edirdilər. Bu aylar ehtiyac yarandıqca təqvimə əlavə olunurdu. Tapmacadakı uşaq Mercedonius adlı interkalyar ayda doğulmuşdu. Lakin Mercedonius ayı sonuncu dəfə e.ə. 46-cı ildə istifadə edilib. Buna görə də həmin uşaq bir daha rəsmi ad günü qeyd edə bilmədi.
Qəribə formada yaşlanan kəndli – Tapmaca 3
Yuli təqvimindən əvvəl mövcud olan təqvimdə cəmi 10 ay var idi və təxminən 60 günlük qış dövrü rəsmi olaraq təqvimə daxil edilmirdi. Həmin müddətdə kənd təsərrüfatı işləri dayandırılırdı və ay anlayışı tətbiq olunmurdu. Bu səbəbdən kəndli dekabrın son günü yatmağa gedib, yeni il başlayanda isə rəsmi olaraq iki ay yaşlanmış hesab olunurdu.
Bonus:
Müasir dünyamızda da bəzi yerlərdə insanlar eyni anda bir neçə saat qurşağında yaşadıqları üçün müxtəlif yaşlarda ola bilərlər. Hətta sərhəd keçidləri ilə keçmişə, məsələn, 1300-cü illərə və ya gələcəyə, 26-cı əsrə "səyahət" etmək də mümkündür. Daha ətraflı məlumatı Aaron Kreygin çoxzonalı vaxtda yaşayan insanlar haqqında maraqlı məqaləsində tapa bilərsiniz.
Mədinə Məmmədova // EDnews
