Antarktikanın ən ucqar nöqtələrindən birində çalışan alimlər planetimizin tarixinə dair toxunulmamış bir nümunə ortaya çıxarıb. Söhbət tam 2 800 metr uzunluğunda bir buz nüvəsindən gedir. Lakin onun yalnız uzunluğu deyil, yaşı da diqqətçəkəndir: bu buz nümunəsi dünyanın atmosferinin ən az 1,2 milyon il əvvəlki vəziyyətini əks etdirən izlər daşıyır. Əvvəlki oxşar dəlillər, yalnız 800 min il öncəsinə aid idi. Bu isə iqlim araşdırmaları üçün böyük bir sıçrayış hesab olunur. Komanda o qədər dərin qazıntı aparıb ki, Antarktikanın qaya təbəqəsinə qədər çatıb.
"EDnyus" mashable.com-a istinadən xəbər verir ki, "EPICA-nın o tərəfi - ən qədim buz" adlı buz nüvəsi layihəsinin koordinatoru, qütb alimi Karlo Barbante bunu belə dəyərləndirir: "İqlim və ətraf mühit elmi üçün tarixi bir an."
Tarixi buz necə tapılıb?
Beynəlxalq tədqiqat qrupu Antarktikada, dəniz səviyyəsindən 3 233 metr yüksəklikdə yerləşən Little Dome C sahəsində qazıntılar aparıb. Antik buzun yerləşdiyi yeri müəyyən etmək üçün alimlər radar vasitəsilə səthaltı təbəqələri skan edərək və buz axınının kompüter modeli vasitəsilə dəqiq təxminlər edib. Nəticədə doğru nöqtə seçilib.
Bu işin çətinliyi isə Antarktika platosunun sərt şərtlərində gizlidir: burada yay aylarında belə orta temperatur -35 dərəcə Selsidən aşağıdır.
Keçmiş iqlimə birbaşa sübutlar
Alimlər dünyanın keçmişdəki iqlimini öyrənmək üçün fosilləşmiş qabıqlar və ya yosunların istehsal etdiyi maddələr kimi dolaylı metodlardan istifadə edirlər. Lakin bu dəfə əldə olunan buz nüvəsi, birbaşa atmosferdəki qazların tərkibi ilə əlaqədar sübutlar təqdim edir. Bu, elmi baxımdan çox qiymətlidir.
Əvvəlki qazıntılardan çıxarılan buz nüvələri göstərmişdi ki, atmosferdə istilik saxlayan karbon qazının (CO2) səviyyəsi bu günə qədər son 800 min il ərzində ən yüksək həddə çatıb. Bu nümunə, dünyanın keçmişinə dair inkaredilməz sübut hesab edilir.
Yeni əldə olunan buz nüvəsinin isə 900 min ildən 1,2 milyon ilə qədər əvvəlki dövr olan Orta Pleystosen Keçidi barədə məlumat verməsi gözlənilir. Bu dövrdə buz dövranlarının tempi dəyişərək 41 min ildən 100 min ilə qədər uzanmış və bu proses yavaşlamışdı. Lakin bunun səbəbləri hələ də qəti şəkildə bilinmir. İtaliyanın Milli Tədqiqat Komissiyasının Qütb Elmləri İnstitutu tərəfindən koordinasiya edilən bu layihənin əsas məqsədi, bu iqlim dəyişikliyinin sirrini açmaqdır.
"Qədim atmosfer" laboratoriyalarda araşdırılacaq
Qazıntılar artıq başa çatıb, lakin tapılmış qədim buz nümunələrinin təhlükəsiz şəkildə laboratoriyalara çatdırılması əsas vəzifələrdən biridir. Yeni Texnologiyalar, Enerji və Davamlı İqtisadi İnkişaf üzrə Milli Agentliyin (ENEA) EPICA layihəsi üzrə logistika rəhbəri Canluka Bianchi Fasani bildirib:
"Bu səfərdə çıxarılan qiymətli buz nüvələri Avropaya -50 dərəcəlik buz zəncirini qoruyaraq xüsusi soyuducu vasitələrdə daşınacaq. Bu isə layihənin logistikası üçün ciddi bir sınaqdır".
