Tarix təkcə hadisələr toplusu deyil – o, həm də millət yaddaşının kodlaşdırıldığı metafizik məkandır. Hər bir xalqın yaddaşında iz buraxan tarixlər olur. O tarixlər ki, ya qəhrəmanlıq simvoluna çevrilir, ya da faciəvi xatirəyə. Amma bəzən elə bir gün gəlir ki, nə tam qələbə, nə də məğlubiyyət kimi yozulur – o gün bir dirçəliş anı, bir oyanış saatı, bir nəfəs alma zəmini kimi xatırlanır. Azərbaycanın 20-ci əsrdə yaşadığı ən kritik dönəmlərdən biri də məhz belə bir günlə – 15 İyun Milli Qurtuluş Günü ilə möhürlənib.
1993-cü ilin iyununda Azərbaycan dövləti siyasi, sosial və geosiyasi fırtınaların içində az qala parçalanmaq üzrəydi. Bu, yalnız bir hökumətin böhranı deyildi – bu, xalqın öz gələcəyinə olan inamının tükəndiyi, vətəndaş müharibəsi təhlükəsinin astanasında yaşadığı faciə idi. Dövlət idarəolunmaz olmuş, ordu parçalanmış, cəbhədə geriləmə, cəmiyyətin ruhunda isə ümidsizlik hökm sürürdü. Bu xaosun içində bir sual dolaşırdı: "Azərbaycanı kim xilas edəcək?"
Və o zaman, xalqın hafizəsində iz salmış, idarəçilik təcrübəsi, siyasi iradəsi və tarixi yükü ilə tanınan bir ad yenidən gündəmə gəldi – Heydər Əliyev. O, artıq siyasi səhnədən uzaqlaşmışdı. Amma tarixin bir xüsusiyyəti var: bəzi şəxsiyyətlər səhnədən getsə də, xalqın çağırışı ilə yenidən geri dönürlər. Bu dönüş isə sadəcə fiziki qayıdış yox, bir xalqın öz ruhuna qovuşmasıdır.
15 iyun – Azərbaycan xalqı üçün təqvimdə qeyd olunan adi gün deyil, o gündən etibarən Azərbaycanın təkrar nəfəs almağa başladığı, siyasi iflicin aradan qalxdığı, dövlət institutlarının yenidən qurulmağa başladığı tarixdir. Bu gün, liderin dönüşündən daha çox, xalqın öz tarixi ilə barışması, gələcəyinə sahiblənməsi anıdır. Və bu səbəbdən, Qurtuluş Günü bizə təkcə keçmişi xatırlatmır – o, gələcəyə daşımalı olduğumuz məsuliyyətin başlanğıcıdır.
Siyasi xaosun içində qurtuluş çağırışı
1991-ci ilin sonu – formal müstəqillik; 1993-cü ilin ortası – real dağılma təhlükəsi. Xüsusilə həmin il ölkə daxilində baş verən siyasi böhranlar, Gəncə hadisələri, separatizm meyilləri, iqtisadi kollaps, ordu daxilindəki özbaşınalıq, cəbhədəki uğursuzluqlar dövlətin iflasını labüd edirdi. Hakimiyyətin acizliyi xalqın səbri ilə toqquşmaq üzrə idi.
Amma bu xaosun içindən bir səs yüksəldi – Naxçıvandan Bakıya doğru: “Xalq məni çağırırsa, gəlirəm!” Bu çağırışda təkcə siyasi iradə yox, tarixi məsuliyyət vardı. Heydər Əliyevin qayıdışı xaotik cəmiyyətdə nizamı bərpa etdi. Azərbaycanın bu dəfə təkcə coğrafiyası yox, gələcəyi də dağılmaqdan xilas oldu.
Qurtuluşun təməl prinsipləri
15 İyun yalnız siyasi sabitliyin yox, həm də strateji düşüncənin başlanğıcı oldu. Bu dönüş:
- Milli iradənin dirçəlişini,
- Siyasi legitimliyin bərpasını,
- Azərbaycançılıq ideologiyasının dövlət fəlsəfəsi kimi qəbul olunmasını,
- Ordu quruculuğunun əsaslı şəkildə başlanmasını,
- Beynəlxalq arenada Azərbaycanın mövqeyinin müəyyən edilməsini təmin etdi.
Bu gün Azərbaycanın beynəlxalq enerji və təhlükəsizlik layihələrində mühüm aktora çevrilməsi, Qarabağ zəfəri, Cənubi Qafqazda geosiyasi liderliyə iddiası həmin o “qurtuluş fəlsəfəsinin” gecikmədən başlaması ilə mümkün oldu.
Qurtuluşun varisləri – keçmişin mirası, gələcəyin öhdəliyi
Tarixi qurtuluşlar yalnız heykəllərlə, təriflərlə yox, həm də davamlılıqla yaşadılır. Əgər 15 İyun dünənin müdrik qayıdışı idisə, bu gün onun mirasını qorumaq – cəmiyyətin, gəncliyin, medianın, siyasətin, elm və təhsilin öhdəliyidir.
Bu gün qurtuluşun davamı:
- Cəmiyyətin sağlam informasiyaya çıxışı ilə,
- Vətəndaş şüurunun inkişafı ilə,
- Etibarlı və şəffaf dövlət idarəçiliyi ilə,
- Yaradıcı düşünən, sorğulayan gəncliklə mümkündür.
Heydər Əliyevin “Dövlət müstəqilliyi bizim ən böyük sərvətimizdir” fikri yalnız arxivlik sitat deyil, hələ də aktual olan strateji xəbərdarlıqdır.
Qurtuluş – gün deyil, kursdur
15 İyun təkcə tarixi fakt deyil – bu, xalqla dövlətin dialoqunun bərpa edildiyi gündür. O gün xalq sadəcə liderini çağırmadı, həm də dövlətə olan inamını xilas etdi. Bu gün isə sual budur: bu inamın davamı necə təmin olunacaq?
Əgər keçmişdə qurtuluş bir nəfərlə baş veribsə, gələcəkdə bu, bir cəmiyyətlə, millətlə mümkündür.
Şahlar Ruhi//EDnews
