“Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” qanuna edilən dəyişikliklər bu kateqoriyadan olan şəxslərin məlumat əldə etmək imkanlarını genişləndirəcək və bunun yüksək sosial effekti olacaq. Bu, işarət dilinin statusunun yüksəldilməsini, eşitmə məhdudiyyəti olan şəxslərin informasiya və kommunikasiyaya tam çıxış hüquqlarının həyata keçirilməsini təmin edəcək. Belə ki, dövlət büdcəsindən maliyyələşən, habelə ictimai yayımçı statusuna malik olan ümumölkə yerüstü televiziya yayımçıları praym-taym zamanı yayımladıqları informasiya xarakterli proqramlarının Azərbaycan işarət dilinin tərcüməsi ilə müşayiət olunmasını təmin edəcəklər. Hesab edirəm ki, televiziya proqramlarında işarət dili vasitələrinin olması eşitmə məhdudiyyəti olan şəxslər arasında məlumat əldə etmək hüququndakı boşluqları aradan qaldıracaq. Bu isə əlilliyi olan insanların cəmiyyətə adaptasiyası, eləcə də məlumat əldə etmələrinə təkan olacaq.

Dövlət əlilliyi olan şəxslərin məlumat əldə etmək hüququna təminat verir. Məlum olduğu kimi, dövlət dilinin şifahi formada istifadəsi zamanı eşitmə qabiliyyəti tam məhdud olan şəxslər üçün Azərbaycan işarət dili ünsiyyət dili kimi rəsmi tanınır. İşarət dili vizual dildir. Danışıq dilindən fərqli olaraq, səslər və ya sözlərlə deyil, jestlərlə, yəni əl işarələri, üz ifadələri və ağız hərəkətləri ilə ünsiyyət qurur. Eşitmə məhdudiyyəti olan şəxslərin əqli inkişafı və sosiallaşması, onların reabilitasiyası üçün ən yaxşı vasitədir.

BMT-nin “Əlillərin hüquqları haqqında” Konvensiyasında da dövlətlər danışıq dillərindən strukturca fərqlənə bilən, lakin heç bir halda onlardan aşağı olmayan və tam hüquqlu təbii dillər olan işarət dillərini tanımağa, qəbul etməyə və istifadəni təşviq etməyə çağırılır.
Ümumiyyətlə, əqli və fiziki imkanlarından asılı olmayaraq, bütün insanlar məlumat və əyləncəyə bərabər çıxış əldə etməlidirlər. Bu, həyatın bütün sahələrinə, o cümlədən televiziyaya aiddir. Eşitmə qabiliyyətini itirmiş insanların televiziya yayımı vasitəsilə sosial və siyasi əhəmiyyətli məlumatlardan uzaqlaşmaması üçün işarət dili xidmətləri göstərilir. Buna görə də dünyada bir çox televiziya kanalları, axın provayderləri əlçatanlığı təbliğ edirlər. Əlçatan televiziya müxtəlif texnologiyaların, o cümlədən subtitrlər, sadə dil parametrləri və işarət dili tərcümələrinin köməyi ilə həyata keçirilir. Burada həm də qəbul edilən informasiyanın dəqiqliyi və etibarlılığı ön plana çıxır. Belə ki, internet resurslarında rast gəlinən bütün məlumat mənbələrini etibarlı saymaq olmaz. Bu xidmətin televiziya vasitəsilə təqdim olunması əlçatanlıqla yanaşı, məlumatın etibarlı mənbədən alınmasını da təmin edəcək.

İşarət dilinin tərcüməsini müvafiq təhsilə və ixtisasa malik olan şəxslər həyata keçirirlər. Yeri gəlmişkən, burada ən vacib məsələlərdən biri - surdo-tərcüməçilərin kadr ölçüsü də normal olmalı, aydın görünən ölçüdə təqdim edilməlidir, çünki onların üz ifadələrinin görünməsi vacibdir.

Hesab edirəm ki, işarət dilinə olan tələbat surdo-tərcüməçilərin peşə hazırlığının təkmilləşdirilməsini də aktuallaşdıracaq, bu peşənin cəlbediciliyini daha da artıracaq. Bu da nəticə etibarı ilə daha keyfiyyətli işarət dili xidmətlərinin təmin edilməsinə şərait yaradacaq.

Nigar Məmmədova

Milli Məclisin Deputatı