Davamlı illik quraqlıqların qlobal istiləşmə ilə daha da artacağı barədə xəbərdarlıq edilib.
"EDnyus"" xəbər verir ki, bu, İsveçrə Meşə, Qar və Landşaft Tədqiqatları Federal İnstitutunun və Avstriya Elm və Texnologiya İnstitutunun professoru Françeska Pelliççiotinin iştirakı ilə aparılan tədqiqatda qeyd olunub.
"Science" jurnalında yayımlanan bu 40 illik qlobal kvantitativ araşdırma antropogen iqlim dəyişikliyinin ətraf mühitə təsiri ilə bağlı siyasətin formalaşdırılmasına dəstək məqsədi daşıyır.
Araşdırmada vurğulanır ki, Çilidə son 15 il ərzində davam edən və son min ilin ən uzunmüddətli quraqlığı kimi xarakterizə edilən dağıdıcı megaquraqlıq ölkənin su ehtiyatlarını tükəndirib və hətta vacib mədən hasilatına mənfi təsir göstərib. Bu, iqlim istiləşməsinin qlobal miqyasda uzunmüddətli quraqlıqlara və kəskin su böhranlarına səbəb olduğuna dair bariz nümunələrdən biridir.
Quraqlıqların genişlənməsi və təsirləri
"Phys.org" yazır ki, quraqlıqlar əsasən kənd təsərrüfatına zərər vurduqda və ya meşələrə ciddi təsir etdikdə diqqət mərkəzinə çıxır.
Tədqiqatçılar 1980-2018-ci illər arasında qlobal meteoroloji məlumatları təhlil edərək quraqlıqları modelləşdiriblər. Onlar quraqlıqların tezliyində, müddətində və intensivliyində narahatedici artımı müşahidə ediblər.
Professor Françeska Pelliççioti bildirib:
"Hər il, 1980-ci ildən bəri, quraqlıqdan təsirlənən ərazilər orta hesabla əlavə 50 min kvadrat kilometr genişlənir. Bu, Slovakiya və ya ABŞ-ın Vermont və Nyu-Hempşir ştatlarının birləşmiş ərazisinə bərabərdir və ekosistemlərə, kənd təsərrüfatına və enerji istehsalına ciddi ziyan vurur".
Uzunmüddətli təsirləri araşdırmaq məqsədi
Beynəlxalq tədqiqat qrupu iqlim dəyişikliyi nəticəsində yaranan uzunmüddətli quraqlıqların mümkün təsirlərini araşdırıb və gələcəkdə daha tez-tez baş verəcək megaquraqlıqlara hazırlıq üçün siyasət hazırlamağa kömək etməyi hədəfləyib.
Tədqiqatçılar yağıntıların və suyun buxarlanmasının (evapotranspirasiya) miqdarında baş verən anomaliyaları analiz edərək təbii ekosistemlərə təsirini müəyyən ediblər. Bu, quraqlıqların həm yaxşı öyrənilmiş, həm də az tədqiq edilmiş bölgələrdə, xüsusən tropik meşələr və And dağları kimi məlumatların az olduğu ərazilərdə yayılmasını göstərib.
Araşdırmaya əsasən, yüksələn temperatur, davamlı quraqlıqlar və yüksək evapotranspirasiya ekosistemlərin tədricən qurumasına və zəifləməsinə səbəb olur. Bununla yanaşı, güclü yağıntıların artımı müşahidə olunsa da, bu dəyişikliklər ekosistemlərin ümumi vəziyyətini yaxşılaşdıra bilmir. Tədqiqatçılar peyk şəkillərindən istifadə edərək bitki örtüyünün zamanla dəyişikliklərini izləməyə çalışırlar.
"Quraqlıq zonaları" və meqaquraqlıqların nəticələri
Tədqiqatın nəticələri göstərib ki, megaquraqlıqların ən böyük birbaşa təsiri mülayim otlaqlara olub. Quraqlıq "isti nöqtələri" ABŞ-ın qərbi, Mərkəzi və Şərqi Monqolustan, eləcə də Avstraliyanın cənub-şərqini əhatə edib. Digər tərəfdən, tropik və boreal meşələrdə müşahidə edilən paradoksal təsirlərə işıq tutulub.
Professor Pelliççioti bildirib:
"Uzunmüddətli su çatışmazlığı nəticəsində tropik və boreal bölgələrdə ağaclar məhv ola bilər ki, bu da həmin ekosistemlərə uzunmüddətli zərər vurur. Xüsusilə boreal bitki örtüyünün belə iqlim fəlakətindən sonra özünü bərpa etməsi üçün daha çox vaxt tələb olunur".
Qlobal istiləşmə və səbəblər
Alimlər bildirir ki, qlobal istiləşmə son illər planetin çirklənməsi, xüsusən də yanacaq yanmasından əmələ gələn karbon emissiyaları və təbii iqlim hadisəsi El Nino ilə əlaqəlidir. Lakin bu, istilik artımının sürətini tam izah edə bilmir. Yeni araşdırmalar buludların rolunun bu məsələdə çatışmayan bir hissə olduğunu göstərir.
