ABŞ prezidenti Donald Trampın yeni sərəncamları nəticəsində NASA bir sıra fəaliyyətlərini dayandırıb. Fərqlilik proqramlarını ləğv edən kosmik agentlik bəzi elmi komitələrin bu sərəncamlara uyğun olub-olmadığını da nəzərdən keçirir.
"EDnyus" xəbər verir ki, "SpaceNews"un məlumatına görə, NASA rəhbərliyi bəzi astrofizika və planet elmi komitələrinin fəaliyyətini müvəqqəti olaraq dondurub. NASA-nın baş ofisi tərəfindən yayımlanan bildirişdə müxtəlif qiymətləndirmə və təhlil qruplarının rəhbərlərinə onların fəaliyyətlərinin nəzərdən keçirildiyi və kosmik agentliyin Trampın son sərəncamlarına tam uyğun olub-olmadığını müəyyənləşdirənə qədər bütün iclas və tədbirlərin dayandırılması tapşırığı verildiyi bildirilib.
NASA-nın bəhs etdiyi sərəncamlara Tramp administrasiyasının federal qurumlardakı fərqlilik, bərabərlik və inklüzivlik sahəsində çalışan şəxsləri işdən çıxarma qərarı, "cinsi ideologiya ifratçılığını" dayandırmaq məqsədi daşıyan bir icra əmri və əvvəlki administrasiyanın iqlim dəyişikliyi ilə bağlı siyasətini geri götürərək "Amerikan enerjisini sərbəst buraxmaq" məqsədini daşıyan digər qərar daxildir.
Tramp administrasiyasının federal idarələrdə fərqlilik, bərabərlik, inklüzivlik və əlçatanlıq (DEIA) ofislərini bağlamaq üçün verdiyi sərəncamın ardınca NASA bu sahədəki proqramlarını sürətlə dayandırıb və bütün əlaqədar müqavilələri ləğv edib. NASA-nın müvəqqəti rəhbəri Canet Petro açıqlamasında bildirib:
"Bəzi hökumət rəsmilərinin bu proqramları qeyri-müəyyən ifadələrlə gizlətməyə çalışdığının fərqindəyik. 5 noyabr 2024-cü ildən bu yana hər hansı bir müqavilə və ya iş elanı DEIA və ya oxşar ideologiyalarla əlaqələndirilən məqamları gizlətmək üçün dəyişdirilibsə, lütfən, bütün faktları və şəraiti bildirin".
NASA görünür ki, hər hansı bir strukturunda problem olmadığından və heç bir fəaliyyətinin Trampın son sərəncamlarını pozmadığından əmin olmağa çalışır. NASA-nın analiz qrupları, rəsmi tövsiyələr verməsələr də, Astrofizika və Planet Elmləri Departamentinə geribildirim təqdim edən və Federal Məsləhət Komitəsi Qanununa tabe olmayan müstəqil təşkilatlardır. Bu qruplar Ay və Marsın tədqiqi, digər planetlərin öyrənilməsi, eləcə də Venera, Merkuri və Günəş sisteminin digər hədəfləri ilə bağlı missiyaları nəzərdən keçirir və təhlil edirlər.
Bu qruplardan biri olan "Mercury Exploration Assessment Group" (MExAG) çərşənbə axşamı bir iclas keçirməyi planlaşdırsa da, yayımlanan bildiriş səbəbindən toplantını ləğv etmək məcburiyyətində qalıb. MExAG rəhbər komitəsinin üzvü Mallori Kinçik sosial media platforması "Bluesky"da yazıb: "İlk üzbəüz görüşümüzün bu səbəbdən ləğv edilməsi bizi çox üzdü".
Tramp administrasiyasının bir neçə həftə ərzində verdiyi çoxsaylı sərəncamların təsiri yalnız NASA ilə məhdudlaşmır. Prezidentin Milli Səhiyyə İnstitutu kimi təşkilatlarda tədqiqat qrantlarını nəzərdən keçirməyi, elmi səfərləri və təlimləri dayandırmaq qərarından sonra yanvar ayının sonlarında bir neçə elmi toplantı və görüş birdən-birə ləğv edilib.
Trampın vəzifəyə başlayarkən verdiyi "Marsda astronavt endirmək və ABŞ bayrağını sancmaq" vədi, NASA-nın Günəş sistemini araşdırmaq və fundamental elmi suallara cavab tapmaq məqsədi ilə tam uyğun gəlməyə bilər. Agentlik hazırda 2027-ci ilə qədər Ayda astronavt endirmək və 2030-cu illərdə Marsa çatmaq üçün Ay səthində davamlı insan varlığı qurmağa yönəlib. Trampın bu hədəfləri həyata keçirib-keçirməyəcəyi isə bəlli deyil, xüsusilə də Marsa insan göndərmək planının onun milyarder dostu İlon Mask tərəfindən də dəstəkləndiyi nəzərə alınarsa...
