Iqlim dəyişikliyi, planetimizin uzunmüddətli hava şəraitinin dəyişməsini ifadə edir və bu dəyişikliklər həm təbii, həm də insan fəaliyyətinin nəticəsi ola bilər. Ancaq son onilliklərdəki iqlim dəyişikliyi əsasən insan tərəfindən buraxılan istixana qazlarının artması ilə əlaqələndirilir. Bu proses, bəşəriyyətin qarşılaşdığı ən ciddi ekoloji və sosial problemlərdən biridir və qlobal miqyasda həm təbii mühitə, həm də iqtisadiyyata dərin təsir edir.

İqlim dəyişikliyinin başlıca səbəbi, son yüzilliklər ərzində atmosferə buraxılan istixana qazlarının (CO2, metan, azot oksidi və s.) miqdarının artmasıdır. Bu qazlar, atmosferdəki istiliyi tutaraq "istixana effekti"ni gücləndirir, nəticədə planetin orta temperaturu artır.

Kömür, neft və təbii qazın yanması, böyük miqdarda karbon dioksidi atmosferə buraxır. Bu proses əsasən enerji istehsalı, nəqliyyat və sənaye fəaliyyətləri ilə bağlıdır.

Meşələr, karbon dioksidi udma qabiliyyətinə sahibdir və ağaclar, oksigen istehsal edərək atmosferin təmizlənməsinə kömək edir. Lakin meşə kəsilməsi bu balansı pozur.

Sənaye prosesləri və kənd təsərrüfatı məhsulları, xüsusən metan və azot oksidi kimi istixana qazlarını buraxır. Kənd təsərrüfatında istifadə olunan gübrələr, həmçinin bu qazların miqdarını artırır.

İqlim dəyişikliyinin nəticələri müxtəlif sahələrə təsir edir və bu təsirlər yerli və qlobal miqyasda müxtəlif şəkildə özünü göstərir.

Qlobal istiləşmə, planetin orta temperaturunun yüksəlməsinə səbəb olur. 1880-ci ildən bu yana, dünya temperaturu təxminən 1.2°C artmışdır. Bu temperatur artımı, buzlaqların əriməsinə, dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə və ekstremal hava şəraitinin artmasına yol açır.

Qütb bölgələrindəki buzlaqların və qütb dənizlərinin əriməsi nəticəsində dəniz səviyyəsi yüksəlir. Bu, sahil bölgələrindəki əhalinin və ekosistemlərin risk altına girməsinə səbəb olur.

Qlobal istiləşmə nəticəsində daha çox ekstremal hava hadisələri, o cümlədən quraqlıqlar, daşqınlar, tropik fırtınalar və istilik dalğaları baş verir. Bu hadisələr, kənd təsərrüfatı, su təminatı və infrastruktur üzərində böyük təzyiqlər yaradır.

İqlim dəyişikliyi ekosistemlər və təbii həyat üzərində də ciddi təsirlər yaradır.

Temperatur artımı, ekosistemlərin və həyat növlərinin mühiti dəyişir və bunun nəticəsində bir çox canlı növü həyatda qalmaq üçün uyğun mühit tapmaqda çətinlik çəkir. Məsələn, qütb bölgələrindəki polar ayılar, yaşayış mühitlərinin itməsi ilə üzləşirlər.
İstilik artımı və okeanlardakı karbon dioksid konsentrasiyasının artması, korall riflərini öldürən "ağarma" fenomenini artırır. Korall rifləri, okeanların ekosistemlərinin mühüm hissəsidir və bir çox dəniz canlısı üçün sığınacaq təmin edir.

İqlim dəyişikliyi, həm də insanların həyatına, sosial və iqtisadi quruluşlarına ciddi təsir edir.

İqlim dəyişikliyi, kənd təsərrüfatının məhsuldarlığını azaldır. Uzunmüddətli quraqlıqlar və ekstremal hava hadisələri, qida istehsalını çətinləşdirir və qlobal miqyasda qida çatışmazlığına səbəb ola bilər.
Bəzi bölgələrdə su ehtiyatları azalır, xüsusilə quraq bölgələrdə və bu, içməli suyun çatışmazlığına səbəb ola bilər.

Binalarda enerji səmərəliliyi və təmiz enerji istifadəsi ilə şəhərlərin karbon izini azaltmaq mümkündür.

Şəxsi səviyyədə də insanların iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizəyə qatılması vacibdir. Tullantıların azaldılması, təkrar istifadə və təkrar emal, ekoloji cəhətdən təmiz məhsulların seçilməsi kimi kiçik dəyişikliklər, böyük təsirə səbəb ola bilər.

Ekoloji təşkilatlar və gənc liderlər (məsələn, Greta Tunberq) iqlim dəyişikliyi mövzusunda diqqət çəkən kampaniyalar təşkil edir. Bu, həm hökumətlərin, həm də fərdi şəxslərin iqlimlə əlaqəli siyasətləri dəyişməsinə səbəb olur.

İqlim dəyişikliyi məsələsi, gələcəkdə daha da ciddi bir problemə çevrilə bilər. İqlim elmi və texnologiyanın inkişafı sayəsində, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə yolları daha effektiv ola bilər. Lakin bu, qlobal miqyasda əməkdaşlıq, siyasət dəyişikliyi və insanların daha ekoloji şüurlu olması ilə mümkün olacaq.

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə hər birimizin rolunu düzgün qiymətləndirməliyik və kollektiv səylər nəticəsində planetimizi gələcək nəsillərə qorumağa davam etməliyik.

İqlim dəyişikliyi, müasir dövrün ən təcili və əhəmiyyətli problemlərindən biridir. Bu, yalnız təbiətə deyil, həm də insan sağlamlığına, iqtisadiyyata və cəmiyyətin müxtəlif sahələrinə dərin təsir göstərir. Artan orta temperatur, ekstremal hava hadisələri, dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi və təbii resursların azalması kimi nəticələr, həm gündəlik həyatımıza, həm də gələcək nəsillərin həyat tərzinə mənfi təsir göstərə bilər. Bununla yanaşı, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq yalnız dövlətlərin və beynəlxalq təşkilatların işi deyil, hər bir fərdin öz həyatında edəcəyi kiçik dəyişikliklərlə də mümkündür.

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin əsas amili, təmiz enerji istehsalına yönəlmiş texnoloji yeniliklərin tətbiqi, ekoloji şüurun artırılması və insanların sərf etdiyi resursları azaltma vərdişlərinin dəyişdirilməsidir. Həm də bu məsələnin həlli üçün iqtisadiyyatda yaşıl texnologiyaların tətbiqi, şəhərlərdə enerji səmərəliliyinin artırılması, binaların ekoloji cəhətdən təmiz və enerji istehsalı baxımından effektiv olması kimi tədbirlər həyata keçirilməlidir.Yaşıl şəhərlər və ekoloji binalar, şəhərlərdə yaşayan insanların həyat keyfiyyətini yüksəltmək və karbon izini azaltmaq baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Fərdi səviyyədə, kiçik dəyişikliklər - məsələn, daha az tullantı istehsal etmək, təkrar emaldan istifadə etmək, enerji səmərəliliyi olan məhsullar seçmək, ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələrindən istifadə etmək - hər biri böyük təsirə malik ola bilər. İnsanların gündəlik həyatında verdikləri qərarlar, qlobal miqyasda əhəmiyyətli dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. İnsanlar öz həyat tərzlərini ekoloji cəhətdən daha şüurlu və davamlı hala gətirə bilərlər.

Eyni zamanda, qlobal aksiyalar və ictimai hərəkətlər, məsələn, gənc liderlər və ekoloji təşkilatlar tərəfindən irəlilədilən təşəbbüslər də geniş əks-səda doğurur. Greta Thunberg kimi simalar, iqlim dəyişikliyi mövzusunda diqqəti artırmaq və ictimaiyyəti hərəkətə keçirmək məqsədilə böyük bir təsir yaradır. Bu tip aksiyalar və sosial hərəkatlar həm hökumətlərin siyasət dəyişikliklərinə, həm də insanların daha şüurlu qərarlar qəbul etmələrinə səbəb olur.

Gələcəkdə iqlim dəyişikliyi məsələsinin daha ciddi bir problemə çevrilməməsi üçün qlobal əməkdaşlıq vacibdir. Hər bir ölkənin və fərdin bu mübarizəyə qatılması, kollektiv səylərlə gələcək nəsillər üçün daha yaşanabilir bir planet yaratmağa kömək edəcək. Bu məqsədə çatmaq üçün, elm və texnologiyanın inkişafı, insanların iqlim mövzusunda daha dərindən məlumatlanması və ekoloji şüurun artırılması zəruridir. 

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizədəki əsas hədəf yalnız ekosistemi qorumaq deyil, həm də insan həyatının davamlılığını təmin etməkdir. Əgər hər birimiz öz həyat tərzimizi dəyişməyə başlayar və kollektiv şəkildə hərəkət edəriksə, planetimizi daha yaşanabilir etmək üçün böyük addımlar ata bilərik. Qlobal miqyasda baş verəcək bu dəyişikliklər, həm iqtisadi, həm də sosial inkişafı təmin edəcək, daha sağlam gələcək üçün zəmin yaradacaq.

Mədinə Məmmədova//EDnews