İlon Maskın ABŞ hökumətinin Effektivlik Departamentinin (DOGE) rəhbəri olaraq USAID əməliyyatlarını azaltması barədə açıqlama verməsindən sonra, Çin tərəfindən Hind -Sakit Okean bölgəsindən Cənubi Amerikaya qədər olan ərazilərdə boşluqları doldurmaq üçün fəal tədbirlər görüldüyü barədə xəbərlər yayılmağa başlayıb.
Annapurna Express-in məlumatına görə Nepalda Çin rəsmiləri ölkənin hökumətinə USAID-dən gələn yardımı əvəz edəcək inkişaf maliyyələşməsi təklif ediblər. Eyni zamanda, strateji əhəmiyyət kəsb edən Cənubi Sakit Okeandakı Kuka adalarında USAID-in çıxışının Çinə təsirini artırmaq üçün fürsət yaradacağı gözlənilir. Kolumbiyada, 2024-cü ildə USAID-dən təxminən 385 milyon dollar yardım alan qeyri-hökumət təşkilatları Çin hökumətinin bu rolu öz üzərinə götürməyə maraqlı olduğunu bildirir.
Bu ilk addımlar, ABŞ-ın çıxmasının yaratdığı boşluğu tez bir zamanda Çin tərəfindən doldurulacağına dair narahatlıqları gündəmə gətirir.
"Çin artıq tərəfdaşlarla əlaqələr qurur, - deyə, ABŞ-ın Bayden administrasiyasında USAID-in Çinlə bağlı siyasətinin rəhbəri olmuş Fransisko Benkosme bildirib. - Onlar Kamboca və Nepaldakı boşluqları dolduracaqlar və bu, hələ yalnız bizə məlum olan yerlərdir".
Respublikaçı və demokrat analitikləri USAID-in dayandırılmasının ABŞ-ın Çin ilə qlobal ambisiyalarına qarşı müqavimətini zəiflədəcəyindən narahat olduqlarını bildirirlər. Hudson İnstitutunda Çin üzrə ekspert və keçmiş senator Ted Kruzun (R-Texas) köməkçisi olan Maykl Sobolik USAID-in inkişaf etməkdə olan ölkələrə infrastruktur və telekommunikasiya sahələrində Çin sərmayələrinə alternativlər təqdim etdiyini vurğulayıb. O, həmçinin USAID-in Afrikada və Cənub-Şərqi Asiyada müstəqil media quruculuğuna töhfə verdiyini, Çin dövlət mediası Xinhua-nın isə getdikcə daha böyük təsir qazandığını qeyd edib.
"Düzdür, USAID-in fəaliyyətində mübahisəli tərəflər var, bunları yenidən nəzərdən keçirmək olar. Lakin uşağı su ilə birgə atmaq olmaz. Pekin bunu bizə elədiklərinə ümid edir", - deyə Sobolik bildirib.
Nümayəndələr Palatasının Çin Kommunist Partiyası üzrə Demokratik Komitəsi Tramp administrasiyasının qərarını strateji səhv olaraq tənqid edib və Pekinin mövqelərini gücləndirəcəyini qeyd edib. Demokratlar tərəfindən hazırlanan üç səhifəlik memorandumda USAID-in işini gücləndirməyin zəruriliyi vurğulanıb.
"Çin Kommunist Partiyası xaricdə aqressiv sərmayələr yatırarkən, təchizat zəncirlərini dəyişdirərək avtoritar rejimlərə sədaqət alaraq, ABŞ USAID-i gücləndirməli, onun fəaliyyətini dayandırmamalıdır", - deyə memoranduma qeyd olunub.
Bununla belə, həmin komitənin respublikaçıları USAID-i müdafiə etməkdən çəkinir. NatSec Daily-ə verdikləri cavabda komitə senator Marko Rubionun insan hüquqları və inkişaf məsələlərində effektli şəkildə hərəkət edəcəyinə "tam etibar" etdiklərini bildirsələr də, USAID-in rolu barədə şərh verməyiblər.
USAID-in kiçililməsi, Çinin "Bir Kəmər, Bir Yol" təşəbbüsünü fəal şəkildə genişləndirdiyi və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə diplomatik və iqtisadi təsirini artırdığı bir dövrə təsadüf edir. Tramp administrasiyasının qərarına tənqidlər bu ərazilərin Çin tərəfindən ələ keçirilməsinin ABŞ-ın xarici siyasəti və qlobal sabitlik üçün uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola biləcəyini bildirir.
USAID proqramlarının dayandırılması, Ukrayna texnologiya sektoruna da mənfi təsir göstərir. Çünki USAID Diia.City-nin yaradılmasında mühüm rol oynamışdı — bu hüquqi və vergi mühitində 2022-ci ildən etibarən 1300-dən çox İT şirkətini cəlb edib və 265-dən çox startap və texnologiya şirkətini 29 qlobal texnologiya nümayəndəliklərində iştirak etməyə dəstəkləyib. Həmçinin, kibertəhlükəsizlik sahəsində USAID Ukrayna universitetləri və kibertəhlükəsizlik şirkətləri ilə əməkdaşlıq edib.
Bundan əlavə, USAID dövlət xidmətlərinin rəqəmsallaşdırılmasını və "DİA" və "Prozorro" platformaları vasitəsilə şəffaf satınalmalar sistemini dəstəkləyib. "Cyber Diagnostics" proqramı çərçivəsində kiçik və orta müəssisələr öz rəqəmsal infrastrukturlarının təhlükəsizliyini pulsuz qiymətləndirə biliblər. Bundan başqa, "ReskillUA" proqramı 30.000 ukraynalıya bərpa, iş qurma və texnologiya kimi əsas sahələrdə onlayn kurslar və sertifikatlar təqdim edib.
