Qlobal tendensiyalara dair hesabatda yer alan əsas rəqəmlər və məqamlar hansılardır?
BMT QAK hesab edir ki, zorla didərgin salınma halları 2024-cü ilin ilk dörd ayında artmaqda davam edib və güman ki, didərgin düşənlərin sayı aprelin sonunadək 120 milyonu keçib. Bu rəqəm əhalisinin sayına görə dünyanın 12-ci ölkəsi olan Yaponiya əhalisinin sayına yaxındır.
2023-cü ilin sonuna qədər təqribən 117,3 milyon insan təqib, münaqişə, zorakılıq, insan hüquqlarının pozulması və ictimai asayişi ciddi şəkildə pozan hadisələr nəticəsində zorla didərgin salınmış vəziyyətdə qalıb; il ərzində 8%-lik artım (əlavə 8,8 milyon insan) baş verib ki, bu da 12 il ərzində illik artım tendensiyasının davam etməsi deməkdir. Buraya daxildir:
- 43,4 milyon qaçqın və beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan digər insanlar
- BMT QAK-ın mandatı altında olan 31,6 milyon qaçqın
- beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan 5,8 milyon digər insanlar
- BMT-nin Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İşlərin Təşkili üzrə Yaxın Şərq Agentliyinin (UNRWA) mandatı altında olan 6 milyon fələstinli qaçqın
- 68,3 milyon məcburi köçkün
- 6,9 milyon sığınacaq axtaran şəxs
Zorla didərgin salınanların 40%-i təqribən 47 milyonu uşaqlardır.
Keçən ilin sonunadək qlobal miqyasda hər 69 nəfərdən biri və ya bütün dünya əhalisinin 1,5 faizi zorla didərgin salınmışdır ki, bu da hər 125 nəfərə 1 didərginin düşdüyü on il əvvəlki göstəricidən çoxdur.
Doğrudanmı qaçqınların əksəriyyətini yoxsul ölkələr qəbul edir?
Aşağı və orta gəlirli ölkələr dünyadakı qaçqınların və beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan digər insanların 75 faizini qəbul edib. Ən az inkişaf etmiş ölkələr ümumilikdə onların 21 faizini sığınacaqla təmin edib.
Qaçqınların çoxu harada yaşayır?
Qaçqınların və beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan digər insanların 69 faizi mənşə ölkələri ilə qonşu olan ölkələrdə yaşayıblar.
Bu artımın səbəbləri nələrdir?
Yeni rekorda doğru artım yeni və dəyişkənliyə uğrayan münaqişələri, uzun sürən münaqişələrin həll olunmamasını və didərginliyin əsas səbəblərinin aradan qaldırılması üçün siyasi iradənin çatışmazlığını özündə əks etdirir. Keçən il ən azı 27,2 milyon insan müharibə və münaqişələr nəticəsində evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb, təxminən hər dörd nəfərdən biri başqa ölkəyə yollanıb.
Dünyada nə qədər məcburi köçkün var?
Ümumi artımın böyük hissəsi yeni didərginlik halları, xüsusən də Sudan, Konqo Demokratik Respublikası, Myanma, Somali, Suriya və Ukraynadakı məcburi köçkünlük halları səbəbindən baş vermişdir. Zorla didərgin salınmış insanların əksəriyyəti öz ölkələrinin sərhədləri daxilində qalmışlar (58%) ki, bu da ümumi artımın böyük hissəsini təşkil etmişdir. BMT QAK-ın hesabatlarında (münaqişənin təsirinə məruz qalanlarla bağlı) istifadə edilən Məcburi Köçkünlüyün Monitorinqi Mərkəzinin (IDMC) məlumatları 2022-ci ildəki 62,5 milyon ilə müqayisədə 2023-cü ildə 68,3 milyon nəfərə qədər artım olduğunu göstərir ki, bu da ümumi kütlədə 9,3 faizlik artım və beş il ərzində 49 faizlik artım təşkil edir.
Dünyada nə qədər qaçqın var?
2023-cü ilin sonunda 43,3 milyon qaçqın (illik 8% artım) vardı, o cümlədən 31,6 milyon qaçqın BMT QAK-ın mandatı altında və 6 milyon fələstinli qaçqın UNRWA-nın mandatı altında idi. Bundan əlavə, beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan 5,8 milyon digər insanlar (10% artım) vardı. Bu, Polşa əhalisinin sayına bərabərdir və 19,5 milyon qaçqının olduğu on il əvvəlki dövrlə müqayisədə qlobal miqyasda qaçqınların ümumi sayının iki dəfədən çox artması deməkdir. Qaçqınların əksəriyyəti uzun illərdir didərginlik vəziyyətində qalıblar. Buraya Haiti və Sudanda sürətlə şiddətlənən münaqişədən qaçan qaçqınlar, habelə Əfqanıstan, Venesuela və Ukraynadan zorla didərgin salınan əlavə qaçqınlar daxildir.
BMT QAK-ın mandatı altında olan qaçqınların 73%-i yalnız beş ölkədən (Əfqanıstan, Suriya, Venesuela. Ukrayna, Sudan) olanlardır.
Qaçqınların çoxu – 2023-cü ilin sonunda qaçqınların 69 faizi ölkələrinin qonşuluğundakı ölkələrdə qalır.
Son illərdə olduğu kimi, qaçqınların yerləşdirilməsinin yükü ölkələr arasında bərabər paylanmır.
Sayca ən çox qaçqın əhali hansıdır?
Qlobal miqyasda ən çox sayda qaçqın əhali əfqanlardır, onlar BMT QAK-ın mandatı altında olan bütün qaçqınların altıda birini təşkil edir. 108 ölkədə 6,4 milyondan bir qədər çox əfqan qəbul edilib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 741.400 nəfər və ya 13 faiz artım deməkdir. Bu, əsasən İran İslam Respublikasında (+327.300) və Pakistanda (+189.800) qaçqın durumuna bənzər vəziyyətdə olan əfqanların sayının artması ilə əlaqədar olmuşdur.
Əvvəlki illərdə olduğu kimi, bütün əfqan qaçqınların 90 faizini İran İslam Respublikası (3,8 milyon) və Pakistan (2 milyon) qəbul edib.
2023-cü ildə Sudanda müharibə başlayandan sonra sudanlı qaçqınların sayı 79 faiz artaraq 1,5 milyona çatıb. Təxminən hər yeddi nəfərdən altısını (86 faiz) qonşu Çad (923.300) və Cənubi Sudan (359.600) qəbul edib.
2023-cü ilin sonunda 58 uzunmüddətli münaqişə situasiyalarına düşmüş təxminən 24,9 milyon qaçqın və beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan digər insanlar 37 ev sahibi ölkə tərəfindən qəbul edilmişdir ki, bu da əvvəlki ilə nisbətən 1,6 milyon nəfər çoxdur.
Mümkündürsə, iri internet resurslarında mesaj mübadiləsindən çəkinin (ayrıca sətirlərə baxın).
Sığınacaq axtaranların sayı nə qədərdir?
Ümumilikdə dünya üzrə dövlətlər və ya BMT QAK tərəfindən 160 ölkədə sığınacaq üçün 3,9 milyon fərdi müraciət qeydə alınmışdır. Bu, indiyə qədər sığınacaq üçün qeydə alınmış ən çox sayda fərdi müraciətlərdir və 2022-ci ildəki 2,9 milyon fərdi müraciətlə müqayisədə 1/3 miqdarda artım deməkdir.
Müraciətlərin və onlar üzrə gözlənilən qərarların artması göstərir ki, sığınacaq sistemləri görünməmiş gərginlik altındadır və qərarların qəbulunu təkmilləşdirmək, apellyasiya şikayətlərinə baxılmasını sürətləndirmək və müraciəti rədd edilənlər üçün həll yollarını tapmaq üçün kifayət qədər resurslar yoxdur. BMT QAK dövlətlərlə işləyir və səmərəliliyi dəstəkləmək üçün resurslar cəlb edə bilər.
Sığınacaq üçün müraciətləri ən çox qəbul etmiş ölkələr hansılar olub?
Dünyada ən çox sayda yeni fərdi müraciətləri qəbul edənlər Amerika Birləşmiş Ştatları (1,2 milyon), Almaniya (329.100), Misir (183.100) və İspaniya (163.200) olub.
Bu, indiyədək sığınacaq üçün qeydə alınmış ən çox sayda fərdi müraciətlərdir və 2022-ci ildəki 2,9 milyon fərdi müraciətlə müqayisədə 1/3 miqdarda artım deməkdir.
ABŞ-də sığınacaq üçün neçə vəsatət verilib?
2023-cü ildə bütün yeni fərdi vəsatətlərin üçdə biri, yəni təxminən 1,2 milyonu Amerika Birləşmiş Ştatlarında verilmişdir ki, bu da əvvəlki ilə nisbətən 61 faiz çoxdur. Əvvəlki illərdə olduğu kimi, Amerika Birləşmiş Ştatlarında sığınacaq üçün yeni fərdi vəsatətlərin əksəriyyəti Latın Amerikası və Karib hövzəsi ölkələrinin vətəndaşları, xüsusən venesuelalılar (185.300, +34%), kolumbiyalılar (128.100, 2022-ci ildəkindən dörd dəfə çox), kubalılar (99.400, +37%), nikaraqualılar (90.800, 2022-ci ildəkindən üç dəfə çox) və haitililər (75,900, +81%) tərəfindən verilib.
Dünya miqyasında, Amerika Birləşmiş Ştatları ölkədə qərar verilməsini gözləyən ən çox sayda vəsatətlərin – 2,6 milyon müraciətin olduğunu bildirmişdir ki, bu da əvvəlki ilin sonundakı göstəriciyə (1,8 milyon) nisbətən 45 faiz çoxdur.
2023-cü ildə ən kritik zorla didərgin salınma situasiyaları hansılar olub?
2023-cü ildə ən kritik zorla didərgin salınma situasiyalarının bəziləri Suriya, Sudan, Əfqanıstan, Ukrayna, Konqo Demokratik Respublikası, Fələstin Dövləti, Somali və Myanmada olub.
Suriyadakı vəziyyət ən böyük didərginlik böhranı olaraq qalır. 13,8 milyon suriyalı on ildən artıq müddət keçdikdən sonra didərgin vəziyyətindədir, onlardan 7,2 milyonu Suriya daxilində, 6,4 milyonu isə başqa ölkələrdədir. Sudandakı müharibə 10,8 milyondan çox insanı didərgin salıb və bu durum xüsusilə Darfurda böyük narahatlıq doğurur. Onların əksəriyyəti (9,1 milyon) ölkə daxilindədir, 1,8 milyonu isə Çad, Efiopiya, Cənubi Sudan və Misir kimi qonşu ölkələrə yollanıb. Cəmi bir il ərzində Sudandakı fövqəladə durum dünyadakı ən iri didərginlik vəziyyətlərindən birinə çevrilmişdir. Çoxu İran və Pakistanda olan 6,4 milyon qaçqın da daxil olmaqla, 10 milyondan çox əfqan didərgin vəziyyətdə qalmaqdadır. Geri qayıtmaq imkanları məhdud olaraq qalır, belə ki, Əfqanıstanda sayı 40 milyondan çox olan əhalinin demək olar ki, yarısı kəskin ərzaq təhlükəsizliyi ilə üzləşib və milyonlarla insan ölkə daxilində köçkün olaraq qalır. Ukrayna daxilində və Ukraynadan kənarda didərginlik halları əvvəlki illə müqayisədə yavaş sürətlə olsa da, baş verməkdə davam edib. Münaqişənin yenidən şiddətləndiyi görünür. 6 milyon qaçqın və sığınacaq axtaran şəxs də daxil olmaqla 2023-cü ilin sonunda ümumilikdə 9,7 milyon ukraynalı zorla didərgin salınmış durumda qalıb. Konqo Demokratik Respublikasındakı münaqişə ölkənin şərqində dağıntılara səbəb olmaqda davam edir. 2023-cü ilin sonunadək 6,8 milyondan çox insan KDR-də məcburi köçkün olaraq qalmışdır.
UNRWA-nın hesablamalarına görə, Fələstin Dövlətində, Qəzza zolağında 2023-cü ilin oktyabr-dekabr ayları arasında 1,9 milyona qədər insan (və ya əhalinin 85 faizindən çoxu) didərgin düşüb, bəziləri isə dəfələrlə didərginlik yaşayıb. 2023-cü ilin sonuna qədər UNRWA-nın mandatı altında 6 milyon fələstinli qaçqın var idi ki, onlardan 1,6 milyonu Qəzza zolağındadır. UNRWA-nın hesablamalarına görə, Qəzza zolağında onun mandatı altında olan fələstinli qaçqınların 70 faizi 2023-cü ildə məcburi köçkün vəziyyətinə düşüb ki, bu da onların köməksiz durumunu daha da ağırlaşdırır.
Somali 2023-cü ildə davamlı qeyri-sabitliyə, eləcə də ekstremal hava şəraitinə məruz qalmaqda davam edib, quraqlıq illərindən sonra 2023-cü ilin aprelində daşqınlar baş verib. İl ərzində 1,3 milyon somalili münaqişələr, daha 1 milyonu isə təbii fəlakətlər səbəbindən didərgin düşüb. 2023-cü ildə ölkədə məcburi köçkünlərin sayı 3,9 milyon nəfərə yüksəlib, 1 milyon somalili isə himayə üçün başqa ölkələrə müraciət edib. Myanmada 2021-ci ilin fevralında hərbi çevrilişdən sonra şiddətlənən zorakılıqlar nəticəsində 2023-cü ildə 1,4 milyondan çox insan öz yurd-yuvasından didərgin düşüb və ilin sonunadək ölkədəki məcburi köçkünlərin ümumi sayı 2,6 milyonu ötüb. Bundan əlavə, Myanmadan olan 1,3 milyon qaçqın və sığınacaq axtaran şəxs digər ölkələrdə yerləşdirilib. Bir milyona yaxın Rohinca qaçqınları vətəndaşlığı olmayan şəxslərdir, onların əksəriyyəti yeddi il əvvəl Myanmadan qaçmışlar.
Qlobal miqyasda didərgin insanları qəbul etmə yükünü bölüşdürməyin mənası nədən ibarətdir?
Aşağı gəlirli ölkələr həm əhalisinin sayına, həm də sərəncamlarında olan resurslara görə dünyadakı didərgin insanların qeyri-mütənasib dərəcədə böyük bir hissəsini qəbul etməkdə davam edirlər. Bu ölkələr dünya əhalisinin 9 faizini və qlobal daxili məhsulun yalnız 0,5 faizini təmsil etsə də, qaçqınların 16 faizini qəbul etmişlər. Cini əmsalı (indeksi) hər bir ölkənin əhalisinin sayı və sərvətinə nisbətdə qaçqınları qəbul edən ölkələr arasında fərqləri ölçür. 37,4 milyon qaçqının qlobal səviyyədə bölgüsü göstərir ki, qaçqınların bölgüsündə əhəmiyyətli dərəcədə disbalans var və məsuliyyətin böyük hissəsi az sayda ölkələrin üzərinə düşür.
2023-cü ildən xoş xəbərlər varmı?
Əvvəlki illərdə milyonlarla qaçqın üçün könüllü repatriasiya, yerli cəmiyyətə inteqrasiya və başqa yerdə məskunlaşma kimi həll yolları təklif edilmişdir. Xüsusən də münaqişələrin başa çatması məcburi köçkünlərin və qaçqınların evlərinə qayıtmasına şərait yaratmışdır. Mövcud münaqişələrin uzanması və yenilərinin baş verməsi ilə könüllü qayıdışlar çətinləşir. 2023-cü ildə dünya üzrə 6,1 milyon didərgin insan öz mənşə ərazilərinə və ya ölkələrinə qayıtmışdır ki, buraya 5,1 milyon məcburi köçkün və 1 milyondan artıq qaçqın daxildir.
Biz həll yolları üzərində səylə işləyirik və nikbinlik üçün bəzi səbəblər var: regional həll platformaları yaradılıb və ya inkişaf etdirilir. BMT QAK marşrut əsaslı yanaşma tətbiq edir və sığınacaq sistemlərinin təkmilləşdirilməsi, üçüncü ölkələrdə həll yollarının tapılması və ləyaqətli qayıdış (beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olmayanlar üçün) istiqamətində dövlətlərlə işləyir.
2023-cü ildə 39 mənşə ölkəsindən olan təxminən 1,1 milyon qaçqın ümumilikdə 84 sığınacaq ölkəsindən qayıtmışdır (bax: şəkil 15). Geri qayıdan hər beş nəfərdən dördü ukraynalı və ya cənubi sudanlı idi.
Bununla belə, qaçqınlar üçün həll yollarının tapılması son dərəcə çətinləşib; əvvəlki onilliklərdə (məsələn, 1990-cı, 2000-ci illərdə) olduğu kimi irimiqyaslı qayıdışlar baş verməmişdir.
2023-cü ildə 6,1 milyon zorla didərgin salınmış insan geri qayıdıb: onların 1 milyonu qaçqınlar (-308.100, 2022-ci ildəkinə nisbətən 23% az); 5,1 milyonu məcburi köçkünlərdir (-3,2 milyon, 39% az); 154.300 qaçqın isə başqa ölkədə məskunlaşdırılıb (+40.000, +35%). Sonuncular COVİD dövründəki azalmalardan sonra təqdirəlayiq qayıdışlardır, amma dövlətlərin daha çox köməyinə ehtiyacımız var.
İl ərzində baş vermiş kortəbii qayıdışların əksəriyyəti təhlükəsizlik və ləyaqətli qayıdış üçün əlverişli olmayan şəraitdə baş verib və ola bilsin dayanıqlı olmayıb (məsələn, Sudandan didərgin düşmüş cənubi sudanlılar). Məcburi köçkünlərin bütün qayıdışlarının təxminən 62%-i Konqo Demokratik Respublikasında (1,8 milyon) və Ukraynada (1,3 milyon) baş verib.
Nə qədər qaçqın başqa ölkədə məskunlaşdırılıb?
Rəsmi hökumət məlumatlarına görə, 2023-cü il ərzində 17 ölkə köçürülmə yolu ilə, icma sponsorluğu vasitəsilə və üçüncü ölkələrdə həll yolunun tapılması üzrə digər proqramlar vasitəsilə 154,300 nəfərin ölkə ərazisinə gəldiyi barədə məlumat vermişdir ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 35 faiz (40.000 nəfər) çoxdur. Rəqəmlərin artmasına baxmayaraq, onların ümumi sayı hələ də BMT QAK tərəfindən dünya miqyasında məskunlaşdırılmaya ehtiyacı olduğu təxmin edilən 2 milyon insanın yalnız 8 faizini təşkil edir. BMT QAK 155.500 qaçqını məskunlaşdırmaları üçün dövlətlərə müraciət edib.
Neçə nəfər Birləşmiş Ştatlarda məskunlaşdırılıb?
Başqa ölkələrə köçürülmüş qaçqınların ən çoxunu - ümumilikdə 75,000 nəfəri Amerika Birləşmiş Ştatları qəbul edib, onların çoxu Konqo Demokratik Respublikasından (22.100) gəlib, sonrakı yerlərdə Suriya (14.700), Əfqanıstan (8,600) və Myanmadan (6.600) gələnlərdir. Kanada əsasən Əfqanıstandan (16.600), Eritreyadan (9.200), Suriyadan (8.400) və Somalidən (4.300) olan təxminən 51.100 qaçqını məskunlaşdırıb. Almaniya 3.300-ü Suriyadan olan 4.500 qaçqını qəbul edib.
Hər hansı digər qanuni yollar varmı?
Ailənin birləşməsi il ərzində qaçqınlar üçün ən mühüm qanuni həll yollu olmuşdur.
Neçə qaçqın vətəndaşlıq ala bilmişdir?
Qaçqınları qəbul etmiş 24 ölkədən 2023-cü ildə alınmış məlumatlara görə, 135 ölkədən olan təxminən 30.800 qaçqın vətəndaşlıq əldə etmişdir.
2023-cü ildə 29 ölkədə 32.200 nəfər vətəndaşlıq əldə edib və ya vətəndaşlığı təsdiqlənib. Bu rəqəm 2022-ci ilə nisbətən bir qədər yüksəkdir, lakin əvvəlki illərdə bildirilmiş rəqəmlərdən hələ də aşağıdır.
Vətəndaşsızlıqla bağlı vəziyyət necədir?
2023-cü ilin sonuna qədər dünya üzrə vətəndaşlığı olmayan əhalinin sayının 4,4 milyon olduğu təxmin edilir. Bu rəqəm vətəndaşlığı olmayan və ya vətəndaşlığı müəyyən edilməyən şəxslərin sayını əhatə edir və illik 1% azalma təşkil edir. Azalma ilk növbədə Şimali Avropa ölkələrində və İraqda bu əhalinin sayının hesablanmasında yaxşılaşmanı əks etdirir.
4,4 milyonluq rəqəm 95 ölkə üzrə hökumətlər tərəfindən BMT QAK-a bildirilmiş və digər mənbələrdən toplanmış məlumatlara əsaslanır.
2023-cü ildə Qaçqınlar üzrə Qlobal Forum zamanı 11 dövlət və 13 təşkilat daxil olmaqla 24 subyekt 2024-cü ilin oktyabrında start götürəcək Qlobal Alyans təşəbbüsünə qoşulmaq öhdəliyini götürmüşlər.
2023-cü ildə 14 dövlət vətəndaşsızlıq hallarının qarşısını almaq və onları azaltmaq üçün qanunlarını, siyasətlərini və prosedurlarını təkmilləşdirmişdir. Bir sıra ölkələr uşaqların vətəndaşsızlıq vəziyyətində doğulmamasını və vətəndaşsızlığın valideynlərindən onlara keçməməsini təmin etmək üçün qanunlarında dəyişiklik etmişdir.
İl ərzində 32.200 nəfər vətəndaşlığı olmayan şəxsin vətəndaşlığı təsdiqlənmiş və ya onlara vətəndaşlıq verilmişdir.
Ən çox sayda vətəndaşlığı olmayan didərgin əhali hansıdır?
Dünya üzrə vətəndaşlığı olmayan əhalinin təxminən üçdə biri həm də didərgin insanlardır. Vətəndaşlığı olmayan ən çox sayda əhali Myanma ilə qonşu ölkələrdə, əsasən Banqladeşdə məskunlaşan Rohinca qaçqınlarıdır (971.900). Bundan əlavə, 155.500 nəfər vətəndaşlığı olmayan Rohinca əhalisi Myanmada məcburi köçkündür.
Vətəndaşlığı olmayan qeyri-didərgin insanlar varmı?
Ən çox sayda vətəndaşlığı olmayan qeyri-didərgin əhali Kot-d'İvuarda (931.000) və Tailandda (586,500) qeydə alınıb.
Vətəndaşsızlıq hallarının qarşısının alınması və azaldılması istiqamətində hər hansı irəliləyiş varmı?
2023-cü ildə 14 dövlət vətəndaşsızlıq hallarının qarşısını almaq və onları azaltmaq üçün qanunlarını, siyasətlərini və prosedurlarını təkmilləşdirib. Bir sıra ölkələr, o cümlədən Moldova Respublikası, Şimali Makedoniya, Qırğızıstan və Baham adaları uşaqların vətəndaşsızlıq vəziyyətində doğulmamasını və vətəndaşsızlığın valideynlərindən onlara keçməməsini təmin etmək üçün qanunlarında dəyişiklik edib.
Braziliyanın konstitusiya dəyişikliyi başqa bir vətəndaşlıq əldə edərkən Braziliya vətəndaşlığının itirilməsinin və vətəndaşlıqdan imtina nəticəsində vətəndaşsızlığın baş verməsinin qarşısını alır. Amerika Birləşmiş Ştatlarında vətəndaşlığı olmayan şəxsləri müəyyənləşdirmək və onlara kömək etmək üçün yeni siyasət prinsipləri qüvvəyə minmiş, Portuqaliyada isə vətəndaşsızlığın müəyyən edilməsi prosedurunun təsis edilməsi məqsədilə qanunvericiliyə dəyişikliklər təsdiqlənmişdir.
Ekstremal hava şəraiti didərginliyə necə təsir göstərir?
İqlim dəyişikliyi dövrümüzün mühüm problemidir və zorla didərgin salınmış insanların əksəriyyəti elə fövqəladə iqtlim şəraitinin hökm sürdüyü bölgələrdə yaşayır ki, ekstremal hava şəraiti onların müdafiəsinə, dözümlülüyünə və öz dolanışığını təmin etməsinə təsir göstərir.
İqlim dəyişikliyi zorla didərgin salınmış insanların himayə ehtiyaclarını və onlar üçün riskləri artırır və yeni, davam edən və uzun sürən didərginlik hallarına şərait yaradır. İqlimlə bağlı təhlükələr insanların zəif durumunu mürəkkəbləşdirə, insan hüquqlarının həyata keçirilməsinə mane ola və iqtisadi məhrumiyyətlərə və icmalar arasında dinc münasibətlərin gərginləşməsinə və nəhayət, cəmiyyətin bütün səviyyələrində zəifliklərin artması da daxil olmaqla, müxtəlif digər problemlərə gətirib çıxara bilər.
Keçən ilin sonunda zorla didərgin salınmış insanların dörddə üçü iqlimlə bağlı təhlükələrə həddindən artıq məruz qalan ölkələrdə yaşayıb. Zorla didərgin salınmış bütün insanların təxminən yarısı münaqişələrin təsirinə və eyni zamanda iqlimlə bağlı təhlükələrə məruz qaldıqları ölkələrdə yaşayır.
Qlobal tendensiyalara dair hesabatda göstərildiyi kimi, milyonlarla qaçqını, sığınacaq axtaran şəxsi və məcburi köçkünü qəbul etmiş dünyanın 20-yə yaxın ölkəsi iqlimlə bağlı təhlükə və münaqişə risklərinin artması ilə üzləşir. İqlimlə bağlı yüksək, ciddi və ya ekstremal səviyyədə təhlükələrlə, eləcə də münaqişə ilə üzləşən ölkələr sırasına Konqo Demokratik Respublikası, Somali, Sudan, Suriya və Yəmən daxildir. Xüsusilə Sudan ən çox sayda zorla didərgin salınmış insanın həm iqlimlə bağlı təhlükələrə, həm də münaqişələrə məruz qaldığı ölkədir.
İqlimə uyğunlaşma və onun təsirlərinin yumşaldılması, itki və zərərin aradan qaldırılması üçün təcili tədbirlər tələb olunur. Bu baxımdan ön cəbhədə olan icmalar (zorla didərgin salınmış insanlar da daxil olmaqla) ehtiyac duyduqları dəstəyi ala bilmirlər. BMT QAK-ın rolu iqlim dəyişikliyinin təsirinə məruz qalan qaçqınların və sığınacaq axtaran şəxslərin hazırda və gələcəkdə himayə olunmasını və onlar üçün həll yollarını təmin etməkdir. Himayə mandatımıza və geniş əhatəli fəaliyyətlərimizə uyğun olaraq, BMT QAK zorla didərgin salınmış insanların himayəsini, dayanıqlı resurslara çıxışını və iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə dözümlülüyünü təmin etmək üçün səylərini gücləndirir. BMT QAK artıq onların adaptasiyasına və dözümlülüyünə mühüm töhfə verir, amma bu, kifayət deyil.
