İrəvan höküməti yaxın günlərdə 1 fevral 2024 – cü il tarixində Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə üzv olunacağını açıqlayıb. Görünür, gördükləri əməllərdən utanmayan ermənilər indidə beynəlxalq məhkəmə qapıları döyürlər. Hazırda əsas məqsəd böyük ehtimal Azərbaycana qarşı, onu törətdiyi “əməl”lərə görə mühakimə etməkdir. Bəs bu doğrudan mümkündürmü gəlin ona baxaq.
Burada xatırlatmaq yerinə düşər ki Azərbaycan BƏM üzvüdür, lakin BCM üzvü deyil. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (BƏM) ilə Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) arasında müəyyən fərqlər mövcuddur.
BMT-nin Ədalət Məhkəməsi onun əsas qurumlarından biridir. 1945-ci ildə BMT-nin tərkibində yaradılıb. Üzv dövlətlərin bu qurumda təmsil olunması vacibdir. Bundan fərqli olaraq Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi isə yeni yaradılan qurumdur. 2002-ci ilin 1 iyun tarixində təsis olunub və 2003-cü ilin martında fəaliyyətə başlayıb. Hər iki məhkəmənin baş ofisi Haaqa şəhərində yerləşir. Təyinat etibarilə bir-birinə çox bənzəsələr də, bu iki məhkəmə arasında çox önəmli fərqlər var.
Əsas fərqləri bunlardır: BƏM-nə üzvlük məcburidir. İstənilən dövlət BMT-yə üzv olursa, avtomatik olaraq BƏM-in mühakimə sahəsinə girir. BCM-də isə elə bir məcburiyyət yoxdur. İstənilən dövlət Roma Statutunu qəbul edə və ondan ayrıla bilər. Roma Statutundan ayrılan dövlət BCM tərəfindən mühakimə oluna bilməz.
Lakin maraqlısı odur ki, BCM-nin bu şərtə əməl etmədiyi göz önündədir. Məsələn, Rusiya bu statutdan ayrılsa da, BCM Putin barədə hökm çıxartdı. Bu faktın özü də BCM-nin öz nizamnaməsinə sadiq qalmadığına işarədir
Digər önəmli fərq ondan ibarətdir ki, BƏM dövlətləri mühakimə edir. BCM-nin isə elə bir səlahiyyəti yoxdur. BCM ancaq fərdləri mühakimə edə bilər. BƏM-in səlahiyyət sahəsinə bir çox beynəlxalq qanunların necə icra olunub-olmamasına hüquqi qiymət verməkdən ibarətdir. BCM-nin isə yalnız 4 cinayət növünə baxır. Bunlar, insanlığa qarşı cinayətlər, soyqırımlar, müharibə cinayətləri və təcavüzkarlıq cinayətləridir.
BƏM-in çıxardığı qərarlar BMT-nin TŞ tərəfindən təsdiqlənməlidir. Bu da veto hüququ olan dövlətləri məsuliyyətdən yayındırır. BCM-nin çıxardığı hökmlərə isə BMT TŞ veto qoya bilməz. Məhz bu səbəbdən də ABŞ, Çin, Rusiya kimi veto hüququna malik dövlətlər Roma Statutunun qəbul etməyiblər və BCM-ni tanımırlar.
Hərçənd bu institutların bu qədər gündəmə gətirməyim boşuna deyil. Əsas məsələ odur ki, Ermənistan Respublikası öz “həyasız” əməllərindən əl çəkmək fikrində deyillər. Roma Statunun ratifikasıyası da əslində bu, gün üçün saxlanılmışdı. BƏM - ə deyil, BCM - ə ona görə müraciət etdilər ki, bu qurum cavan bir qurumdur. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi sadəcə yarandığı ildən etibarən baş verən hadisələri mühakimə etmək hüququ var. Yəni, 1990 – cı illərdə Azərbaycana qarşı törədilmiş cinayətləri hesablamır. Buna sadəcə BƏM baxa bilir. Ermənilərin bu cür addımları hələ bununla da sonlanmaq bilmir.
Ötən gün apardığımız araşdırmalarda da, Ermənistan XİN – in rəsmi saytında “Artsax Respublikasının Prezidenti” və “DQR Xarici İşlər Nazirliyi”nin internet saytlarına keçidlər olduğunu aşkar etdik. Bu o, deməkdir ki, ermənilər hələ də bu iyrənc “miatsum” xəyalları ilə yaşamaqdadılar. Bütün bunlar aradan qaldırılmadığı və qarşısı alınmadığı müddətcə istifadə olunacaqlar. Ələxsus Ermənistan höküməti anlamalıdır ki, bu cür addımlar onların sülh sazişində tutmaq istədikləri “rol”a ağır itki verəcək.
Sözsüz ki, Azərbaycan Respublikası bu cür prosesləri görür və müəyyən addımlar atır. DTX əməkdaşları həm 90 – cı illərdə, həm də II Qarabağ Müharibəsi zamanı terror və cinayət aktları törədmiş şəxsləri bir – bir həbs edərək, onları dindirir. Ələxsus belə olduğu təqdirdə bütün bu sübutlar ermənilərin əsassız və sübutsuz, “etnik təmizləmə” haraylarına qarşı güclü zərbə olacaq.
Əkbər Novruz
