Kənar vasitəçi ölkələrə gərək yoxdu, regionumuzun öz problemini elə özümüz də həll edərik. 
Ötən həftə Gürcüstanın ev sahibliyi altında Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan baş nazirləri görüşüb.

Keçirilən görüşdə baş nazir Qaribaşvili deyib ki, Gürcüstan qərəzsiz vasitəçi, Ermənistan və Azərbaycanın dostu kimi regionda sülhün bərqərar olmasında maraqlıdır. 

Verilən bu çıxışın və baş verən görüş çərçivəsində onu deyə bilərik ki, Mirzə Fətəli Axundovun irəli sürdüyü “Qafqaz evi ideya”sına gün keçdikcə daha da yaxınlaşırıq. Strateji əhəmiyyətinə görə "Qafqaz Evi" Azərbaycan, Gürcüstan və Şimali Qafqaz xalqlarının təhlükəsizlik və əməkdaşlıq təşkilatı, GUAM isə Avropaya çıxış yolu ola bilər. 

Maraqlı burasıdır ki, Qafqaz İttifaqı ilə bağlı nəzərdən keçirilən konsepsiyaların heç birində Ermənistanın adı "Qafqaz Evi"nin yaradıcıları içərisində vurğulanmır.
Həmin illərdə "Qafqaz Evi" ideyasının qızğın tərəfdarı kimi azərbaycanlılar xüsusi fəallıq göstəriblər. Hələ SSRİ dağılana kimi mühacirlərin yaşadığı ölkələrdə dövlət səviyyəsində mühüm sənədlərin qəbulu zamanı azərbaycanlılar ümumqafqaz maraqlarına əsaslanaraq Gürcüstan və Dağlılar Respublikasının nümayəndələri ilə əlbir fəaliyyət göstərirdi. Bu istiqamətdə atılmış ən böyük addıma 1917 – ci yaradılmış qısa müddətli “Cənubi Qafqaz Seymi” – ni qeyd edə bilərik.

Lakin təəssüf ki, həmin dövrdə də ermənilər "Qafqaz evi"nə münasibətdə destruktiv mövqe tutduqlarından, region xalqlarının siyasi-iqtisadi və mənəvi birliyi üçün son dərəcə vacib olan bu ideyanı həyata keçirmək mümkün olmadı və seym aylar sonra dağıldı. 

 1996-cı il martın 8-də Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Gürcüstana rəsmi səfəri zamanı 2 dövlət başçısının imzaladığı birgə Bəyannamə "Ümumi Qafqaz Evi" ideyasının əməli olaraq həyata keçirilməsinin başlanğıcı oldu. Lakin Ermənistanın təcavüzkar siyasəti və regiondakı konfliktlərin həllinin uzanması "Ümumi Qafqaz Evi" ideyasının həllini xeyli çətinləşdirdi.

İdeyanın baş verməsində dəfələrlə çətinliklər baş versə də, gördüyünüz kimi dəfələrlə bumeranq kimi fırlanıb geri qayıtmağı bacarır. Görünür Cənubi Qafqaz ölkələrinin problemlərini həll etmək yenə özlrəinə qalıb. Mövcud siyasi ortam isə onu göstərir ki, artıq bu ideyanın baş verməsi üçün ideal bir zəmin yaranıb.  

İndi isə bu ideyanın hansı imkanları gətirəcəyinə dair mülahizələrə və yarana biləcək çətinliklərə baxaq.

İdeya çərçivəsində əməkdaşlıq Cənubi Qafqazda yeni mühit yarada, yeni iqtisadi layihələrin icrasına yol aça bilər. Bu, region ölkələrinin inteqrasiya olunmuş modelinin yaranmasını da şərtləndirər. Azərbaycanla Gürcüstan arasında iqtisadi, nəqliyyat və s. istiqamətdə bir sıra layihələr icra olunur, yenilərinin də reallaşacağı gözlənilir. Region çərçivəsində Gürcüstan və Azərbaycan arasındakı dostluq münasibətləri ideyanın mövcudlaşmasına şərait yaradır. Nəticə etibarı ilə Gürcüstanın “3+3” formatında iştirak etməməsinə səbəb də bu ola bilər.

Bununla da o, özünün region ölkələrində yaratdığı təcrid olunmuş təəssüratını sındırmış oldu. Cənubi Qafqaz regionun geosiyasətdə həmişə, “Qafqazın balkanları” kimi münaqişə ocağı olaraq qeyd edildiyi bir şəraitdə, bu ideyanın baş tutması beynəlxalq aləmdə təhlükəsizliyin naminə və əməkdaşlığa örnək ola bilmə ehtimalı daşıyacaq. Hesab etmək olar ki, bu da region ətrafında olan ölkələrdə yaxşı təəssürat yarada bilər. Ələxsus xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu Cənubi Qafqaz Seymi kimi ortaq bir ölkənin yaranması demək deyil, əksinə 3 ölkənin və onun xalqlarının əmin amanlıq şəraitində yaşaması üçündür. 

Sözsüz ki, İran, Rusiya və ya Qərbdə bu ideyanın gerçəkləşməməsinə çalışacaq qüvvələr olacaqdır. Lakin mövcud siyasi proseslərin- Qəzza böhranı, Ukrayna münaqişəsi şəraitində gerçəkləşməsi olduqca realdır. Hazırda ümumi region ölkələrinin də Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinə çalışdıqlarını qeyd etmək lazımdır.

Əkbər Novruz