OPEC (Neft İxrac Edən Ölkələr Birliyi) və onun tərəfdaş ölkələr 2022-ci ildə neft ixracatına məhdudiyyətlər qoyub.
Qeyd edək ki, OPEC-in ən böyük neft tədarükçüsü və ixracatçısı olan Səudiyyə Ərəbistanı 2000-2022-ci illər arasında ABŞ-a gündəlik orta hesabla təxmini 558 000 barrel neft ixrac edib. 2022-ci ildə isə ölkələr arasında baş verən neft ixrcatı ortalama 1 milyard barrel azalıb. 2023-cü ilin iyul ayında günə 1 milyon barel az neft ixrac etmək qərarına gələn Səudiyyə Ərəbistanı bu qərarın üzərində bir müddət qalacağını bildirib. Beynəlxalq Energetika Agentliyinin açıqladığına görə, bu qərar 2023-cü ilin sonuna qədər uzadılıb.
Özünün neft ehtiyyatlarına qənaət etməyə qərar vermiş rəsmi Ər-Riyad, görünür, OPEC-in digər üzvlərini də plana cəlb edib. Digər üzv dövlətlərin də neft hasilatını azaltmasından sonra ümumi olaraq gündəlik 1.66 milyon barrel ixracat azlığı yaranıb. Ər-Riyadın açıqlamasına görə ölkənin iqtisadi-ekoloji stratejiyası təbii resursların qorunması və ölkə iqtisadiyyatının gələcəyini təminat altına alınması üçün həyata keçirilib.
Qərar sadəcə ərəb ölkələri tərəfindən qəbul edilməyib, OPEC-in ən böyük tərəfdaşlarından biri olan Rusiya da özünün neft ixracatı həcmini 2023-cü ilin avqust ayında gündəlik 500 000 barrel, sentyabrda isə, 300 000 barrel azalma ilə nəticələndirib. Rusiya Baş Nazirinin müavini Aleksandr Novak 300 000 barrel azalmanın ilin sonuna qədər davam edəcəyini qeyd edib.
İxracatın azaldılması məsələsinə Səudiyyə Ərəbistanı nöqteyi nəzərindən baxsaq, ölkənin bu qərara ehtiyacı olduğunu görmək mümkündür. Səudiyyə Ərəbistanı son onilliklərdə özünün neft və qeyri-neft sənayesinə xeyli sayda sərmayə yatırıb. Ölkə iqtisadiyyatnın neft hasilatından olan asılılığını minimuma endirmək üçün əlindən gələni edən krallıq, təkcə ölkədaxili deyil, həm də digər inkişaf etməkdə olan ölkələrə kütləvi şəkildə investisiya ayırmaqdadır. Belə bir halda, ölkənin gəlir qaynağını təminat altına alması həyati əhəmiyyət daşıyır. İqtisadiyyatın gedişatına uzun müddətli perspektivdən baxsaq, deyə bilərik ki, burada hökümətin tək məqsədi resursların faktiki həcmini qorumaq yox, həm də ərəb neftinin dəyərdən düşməsinin qarşısını almaqdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, ölkənin neft hasilatından qazanılan gəlirləri demək olar ki, hər daim iqtisadiyyatın əsas gəlir mənbəyi olaraq qalacaqdır. Bu baxımdan, hazırda ölkənin öz neft yataqlarından istifadəni məhdudlaşdırması gələcək nəsillər üçün yaradılmış bir üstünlükdür. Səudiyyə Ərəbistanının bu uzun müddətli iqtisadi strategiyası, nəinki ölkənin neftini dəyərdən düşməyə qoyacaq, hətta dünya bazarında yer alan nəhənglərin ondan asılılığını gücləndirəcək.
Xarici qüvvələrdən bəhs etmişkən, bu qərarın ən çox ABŞ üçün xoşagəlməz olduğunu da qeyd etmək yerinə düşərdi. Uzun illərdir eyni siyasəti həyata keçirən ABŞ özünün neft ehtiyyatlarından istifadə etməkdənsə, xarici ölkələrdən neft idxal edirdi. ABŞ bu qərar qarşısında yeni bir çarə tapmaq üçün artıq bir sıra addımlar atıb.
Az öncə bəhs etdiyimiz kimi Rusiya da özünün neft ehtiyyatlarının hasilatını azaldıb. Lakin, fərqli coğrafi mövqe və fərqli siyasət, özündə fərqli səbəblər də gətirib. Moskvanın neft ixracatını azaltmasının arxasında yenə də neftin dəyərini qorumaq cəhdləri durur. Ukrayna müharibəsinin gözləniləndən daha uzun davam etməsi Rusiyanı bu addımı atmağa vadar edib. Müharibədə uğurlu ola bilmək üçün gəlir balansını qorumağa çalışan Kremlin öz təbii sərvətinin “qiymətini öldürməməyə” çalışır. Bu hal Avropa dövlətləri üçün məhdudlaşdırılan qaz ixracından sonra kabusa çevrilib.
Hər iki ölkənin fərqli səbəblərdən eyni məqsədli qərar qəbul etməsi iqtisadi arenada Çin haqqında suallar yaradıb. Avropa ölkələri artıq Çin höküməti ilə yeni iqtisadi əməkdaşlığa başlamaq üçün danışıqlara başlayıblar. Beynəlxalq Energetika Agentliyinin açıqlamasına görə Çin gələcəkdə bu məsələdə daha yaxından iştirak edəcək. Bundan bir neçə onillik əvvəl siyasi arenada ciddi bir yeri olmayan dövlətlər, zamanla öz tarixi inkişaflarını özlərinin üstünlüyünə çeviriblər.
Fərid Axundov, ednews.net
