Moskva ilə İrəvan arasındakı gərginlikdən istifadə edən ABŞ-ın Ermənistanla birgə hərbi təlimlərə başlaması heç də təsadüfi deyil.
Qeyd edək ki, ABŞ Ukraynada zəiflətmə taktikasını tətbiq edir və bunu Qafqaza yönəldir. Lakin Kremlin əsrlərlə mövcud olduğu regionda- Cənubi Qafqazda gücü çoxşaxəlidir.
Rusiyanı mühasirəyə almaq planında İsveç və Finlandiyanın üzvlüyü ilə Qərb cinahını təmin edən NATO-nun indi gözləri Qafqaza dikilib. Son həftələr Gürcüstanla hərbi təlimlər keçirən NATO-nun əsas aktyoru ABŞ Ermənistanla “Qartal tərəfdaşı 2023” təlimlərindən istifadə edir. Qeyd olunur ki, 11-20 sentyabr tarixləri arasında keçirilən təlimin məqsədi beynəlxalq sülhməramlı missiyalarda iştirak edən bölmələrin qarşılıqlı fəaliyyət səviyyəsini artırmaqdır.
NATO-nun Qafqaza daxil olmasının iki təhlükə yarada bilər.
“Birinci və əsas təhlükə odur ki, postsovet məkanında onilliklər ərzində regionda formalaşmış qüvvələr balansı pozula bilər. Sovet dövründən sonra Qərb regiondakı münaqişələrin vasitəçisi rolunu könüllü olaraq Rusiyanın öhdəsinə buraxdı.
Qərb paytaxtları postsovet ölkələrindəki vəziyyəti “Moskva eynəyi” ilə qiymətləndirməyə üstünlük verdilər. Bu doktrinaya görə, Moskva Qarabağ münaqişəsinin və Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin həllində monopoliyaya malik idi.
“Bakı-İrəvan-Xankəndi münasibətlərində yeganə hakim Rusiya idi. 2020-ci ildə 44 günlük müharibədən sonra bu vəziyyət tədricən dəyişməyə başladı. Çünki Azərbaycan Dağlıq Qarabağ Respublikasının mövcudluğuna son qoydu.
Digər təhlükə isə Ermənistandakı ciddi daxili böhrandan qaynaqlanır. Paşinyan 1991-ci il sərhədləri daxilində Azərbaycanla sülh bağlamağa və Ermənistanın ərazi bütövlüyünü təmin etməyə çalışır.
Bununla belə, 2018-ci ildə “məxməri inqilab” zamanı Paşinyan tərəfindən devrilmiş erməni elitalarından biri olan Qarabağ klanı qisas hissi ilə hərəkət edə bilər. Bu ssenari əslində Moskva üçün faydalı olsa da, regionda sabitliyi pozmaq təhlükəsi yaradır.
DAXİLİ BÖHRAN TƏHLÜKƏSİ
NATO-nun Qafqaza gəlməsini hələ də ciddi bir ehtimal kimi görünmür ən azından hələki. Ermənistanın təhlükəsizliyi Rusiyanın əlindədir. Rusiya sərhədçiləri Ermənistanın sərhədlərini qoruyur, Gümrü şəhərində Rusiya hərbi bazası var, Qarabağda isə rus sülhməramlıları ermənilərin həyati ehtiyaclarını dəstəkləyir.
Bundan əlavə, Moskva və Bakı qarşılıqlı anlaşma prinsipi ilə işləyir və Rusiya ilə Azərbaycan elitaları postsovet fenomeni kimi bir-birinə yaxındır. Digər tərəfdən, Gürcüstan da Moskvanın böyük təsiri altındadır.
“Ona görə də risk etməkdən çəkinən və hətta Moskvanın ən kiçik addımından belə qorxan NATO-nun Qafqaza gəlməsini təsəvvür etmək çətindir.
Qərbin Moskvanı narahat edəcək hər hansı addım atmaqdan çəkindiyinə diqqət çəkən Maqomedov Ukraynada tətbiq etdiyi “Rusiyanın zəifləməsini gözləmək” strategiyasını Qafqazda da həyata keçirməyə çalışdığını qeyd edib.
Uzun müddətdir davam edən müharibədə ilişib qalan və Rusiya ilə birbaşa münaqişə istəməyən ABŞ-ın Moskva üçün kritik bölgələrdə və bölgələrdə təzyiqlərini artırması isə ayrı alternativdir.
İndiki vəziyyətdə qərbin Qazfqaz üzrə strategiyası Ukraynadakı davranışlarına bənzəyir.Lazımi silahları vermədən Rusiyanı zəiflətmək üçün müharibəni mümkün qədər uzun müddətə uzatmaq.
Regionda qeyri-sabitlik yalnız bir şərtlə baş verə bilər - Rusiyanın maksimum zəifləməsi halında. Amma buna ümid etmək absurddur, Rusiyanın potensialını qiymətləndirməmək ağılsızlıq olar.
Xəyal Ramiz
