Bəzən kitablarda yazılanlara inanmırıq. Orda göstərilən hadisələr bizə fantaziya kimi gəlir. Məsələn, Svayqın “Yad qadının məktubu”, “Amok” kimi novellarını oxuyanda düşünmüşdüm ki, heç vaxt bu cür olaylar həyatda baş vermir. Sonradan anladım ki, baxış məsələsi əsasdır. Bəzən gözümüzün önündəki xırda bir hadisə bizi o inanmadığımız kitablar qarşısında utandırır. Çexovun təbirincə desək, hər hadisə bir hekayədir.
Mən məhəlləmizdən həmişə gəlib-keçən qatıq satanı heç tanımıram. Ancaq onunla söhbət etmək, danışmaq istəyir, onun dərdlərinə şərik olmaqla özümü unutmaq hər gün ürəyimdən keçir.
O, səhərlər məhəlləyə gəlir. Əlində bir torba olur. Ağ saçlı, dişləri həddindən artıq böyük olan bu kişi qatıq satmaqla qəpik-quruş qazanır. O yeriyəndə ayaqlarını bir xeyli irəli uzadır, taytıya-taytıya əlindəki torbanı sürüyür. Topal olması onun heç vecinə deyil.
Onun gözlərində haradasa itirdiyi bir anın xatirəsi gizlənib. O güləndə belə kədərli gülür. Çox sevimli insandır. Qarabağda böyüyüb. Sonradan boya-başa gəldiyi yerləri tutmaları onun üzündəki ifadədən anlamaq olur ki, kişiyə çox təsir edib. İnsanın itirməyi çox pis bir hissdir.
Onu görməyəndə elə bil həmin gün içimdə bir boşluq yaranır. Mən o boşluğa yuvarlanır, darıxıram. Çıxıb şəhəri dolaşmaq belə anlarda dadıma çatır. Qarşıma çıxan tanımadığım adamlarda da burdan çıxıb getmək istəyi var. Onların gözləri danışır. Onlar kədərlidirlər. Bakıdan uzaqlaşmaq üzlərinin hər qırışında apaydın üzə çıxır.
Mən onları anlayıram. İnsanların üzünü oxumağı sonradan tək qalanda bacardım. Bütün insanların içinə bağlanmış dərd həmişə gözlərindəki ağırlıqdan bəlli olur. İnsanın kədərli olmasını duymaq mənim üçün çox asandır. Axı həm də elə insan yoxdur ki, o dərdsiz-qəmsiz olsun.
Hamının içində sandığa bağlı misalı dərd var. Çoxusu dərdini paylaşır, çoxusu isə yox. Əslində dərd anlatmaq kədərli olmaq demək deyil. Elə insan var ki, susmağı ilə onun kədərini anlayırsan. Artıq danışmağa ehtiyac yoxdur.
Qatıq satan həmişə sakit görkəmi ilə məni kövrəldir. Onun danışması arada bir olur. Həmişə quru çörəkləri yığıb evinə aparır. Deyir ki, çörək Qurandan əvvəl nazil olub, gərək onu atmayasan.
İnsanlar isə əvvəlki kimi deyil. Artıq heç kim heç kimi başa düşmək istəmir. Hər kəs bir-birinə düyünlənmiş ip kimi qırılıb bir-birindən ayrılıb. Əvvəlki isti söhbətlər, yaxınlıq, sevgi indi haradasa uzaqlarda itib-batıb. Qatıq satanı da üzən bəlkə də budur.
Mən yenə insanları müşahidə etməkdə davam edirəm. Yeganə bacardığım iş bu və bir də yazmaqdır. Çox vaxt insanların içinə girmək, onlar kimi olmaq keçir ürəyimdən.
Mən bilirəm ki, Tanrı insanları anlamaqda mənə istedad verib. Bir də onu bilirəm ki, heç vaxt insanlara verilən talelərə paxıllıq eləməmişəm. Öz taleyimi yaşamağı hamısından üstün tutmuşam. Axı mən duyğulu insanam və heç kimin mənim taleyimi yaşamağını istəmərəm...
İnsanların üzündə gizlənilən isə taleyimdəki qaranlığın şifrəli izahıdır.
