Metro ilə ilk tanışlığımın tarixçəsi elə də yadımda qalmayıb. Deyəsən, Tiflisdə yaşadığımız vaxt idi. Atam məni harasa aparırdı. Onda yerin aşağısına düşdük. Atam jeton aldı. O vaxtı jeton idi. İndiki cavanların yadında olmaz. Təzə-təzə metroda yumru, rəngli, ya yaşıl, ya bənövşəyi rəngdə jeton olurdu. Atamın ciblərini eşələyəndə çoxlu jetonlar tapdığımızı xatırlayıram. Hər dəfə bu jetonlar atamı bir tərəfə aparırdı. O, iş axtarmaq üçün yığdığı jetonların hər dəfə birini-ikisini azaldırdı.
Hə, metro ilə bağlı ilk xatirəm elə də yadımda deyil. Bilmirəm niyə, ancaq metro yaddaşımda xüsusi yer etməyib. Ola bilsin ki, həmin gün atam jetonu aparata salıb və tez məni qucağına alıb keçirib. Sonra uzun, çox uzun eskalatorla gedəndə əlimdən tutub. Çünki mən çox balacaydım. Üstəlik, yaman qorxaq uşaq idim. O qədər qorxaq idim ki, məktəbə gedəndə bacımı da mənimlə eyni sinfə qoymuşdular. Bir yerdə gedib gəlmək üçün. İndinin özündə də axşam evə qayıdanda xəyalımda o məktəb illəri canlanır. Özümə təsəlli verirəm ki, yanımda bacım var. Hərdən evə qayıdanda elə bilirəm yanımdakı bir adamlıq, bir bacım boyda boşluq var.
Eskalatordan düşəndən sonra anakondanı xatırladan qatarı görmüşdüm. Hə, bax bu dəqiq yadımdadır. Qatarın şığıya-şığıya gəlməsi, adamların çoxluğu məni yaman qorxutmuşdu. Atama sığınmışdım. Onun ayaqlarından yapışmışdım. Sonradan atamla heç vaxt metroya minmədik. Çünki o bu dünyadan getdi.
Metronu çox sevirəm. Yaxşı ki metro var. Metro olmasa, kasıblar üçün məşəqqət olardı. Yox, düz olmadı. Onsuz da, kasıblar üçün metro olanda da məşəqqətdir. Çünki metrodakı basabas, tər qoxusu, qatarın dayanması və s. bütün əsəb sistemimizi darmadağın edir. Yorğun-arğın işdən qayıdırsan və dua edirsən ki, metroya elə vaxtı çatım, basırıq olmasın. Tam metroya çatanda görürsən, millət şirəyə yığışan milçək sayaq doluşub. Düzü, hərdən bu mənzərəyə baxıb gülürəm də. Axı faciəyə uzandıqca komediyaya çevrilir. Baxıb gülürəm və öz-özümə deyirəm: “Heç vaxt millətimizi belə bir yerdə görməmişdim”. Öz dediyimə təzədən gülürəm. Qatar gəlir. Biz vaqonlara doluşuruq. Özü də dava-qırğınla, az qala yarış meydanında gücünü sınayan idmançılar kimi. Kim tez çatsa, əyləşə, yaxud kürəyini “Söykənməyin” yazılan yerə söykəyə biləcək. Metroda ən əsas qayda budur. Birincisi, eskalatordan yelli-yelli üzü aşağı düşməli, camaata “icazə verin” deyə-deyə tez perrona yetişməlisən. Çünki bəzən qatar dayanır və az adam olur. Onda vaqonda yer tapmaq asan olur.
Metroda hamının sifəti sirkə satır. Yadıma düşür ki, nə vaxtsa, deyəsən, Avroviziya vaxtı, turistlər Bakıya gəlmişdi. Axşam tərəfi, elə söz vaxtına çəkər, düz bu vədələri turistlər metroya minmişdi. Onda da xalqımız hər zamankı kimi yenə sifətini turşudub oturmuşdu. Turistlərdən biri, Amerika kovboy filmlərində həmişə kovboyların atını tutub saxlayan balaca boy oğlanlara oxşayan qardaş təəccüblə onlara baxıb dedi: “Smayl, smayl”. Yəni gülümsəyin. Bizimkilər heç nə başa düşməyib key-key baxdılar. Turist təzədən təkrarladı: “Smayl, smayl”. Həmin cərgədə oturan iki qaqaş bu sözü eşidib bərk əsəbləşmişdi. “Ə, nə söyürsən?”, “Smayl, smayl” – oğlan təzədən bu sözləri deyib gülümsəyirdi. “Ananı s...” Hər nə isə. Bizimkilər elə bildi ki, bu əcnəbi bizi söyür.
Həmişə içimdən gəlib ki, o xarici kimi davranım. Olmayıb. Qorxmuşam. Uşaqlıqdakı qorxu canıma daraşıb. Metrodakı turş sifətlərə baxmamaqdan ötrü özümlə götürdüyüm kitabı oxumağa girişmişəm. Sonra arada bir vaqondakılara baxmışam. Görmüşəm ki, hamının əlində telefon var. Hamının. Heç olmasa birinin əlində olmasa dərd yarıdır. Hamının əlində var. Özü də nəsə oxusalar filan yenə başa düşmək olar. Hamı oyun oynayır. Çatacağı yerə qədər vaxtını öldürür. Qulaqcıq taxanlar da nə qədər desən. Getdikcə qatar dolur, boşalır, dolur, boşalır. Ancaq bu mənzərə dəyişmir. Əli telefonlular qapılar açılan kimi düşür, yerinə başqa əli telefonlu, qulağında qulaqcıqlıqlar gəlir.
Bizim üçün metro da iş rejiminə bənzəyir. Hərənin iş saatı bir vaxta düşür. Rejimlər çox vaxt eyni olsa da, bəzən fərqlənir. Adam var “Dərnəgül”dən düz “Xətai”yə gedir. Məsələn, mən “Həzi Aslanov”dan işimə başlayıram. Günümüzün bir çox hissəsi metroda keçir. Keçən dəfə bir qohumum rayondan gəlmişdi. İstəyirdik ki, Bakını bir az gəzək. Metrolarda vaxtımız getdi. Bir də gördüm qohumum başını çiynimə qoyub yatır.
Adamların üzlərindən asılı qalan qəzəb, kədər salxımları məni ürküdür. Ancaq hər gün gördüyüm mənzərələr artıq adiləşib. İnsanların bir-birinə qəzəbi, az qala bir-birlərini öldürmə istəkləri də gündəlik məişət hadisələrinə çevrilib. Artıq şortik geyinən, “tatoo” vurduran, mini yubka geyinən, saçını yaşıl rəngə boyayan gənclər basabasın içinə qarışıb. Artıq kimsəyə maraqlı deyil, kim nə geyinib, kim nə edir. Hər kəs çatacağı məkana qədər dişini sıxıb dözür...
Əvvələr baxışan cütlüklər görərdim. İndi bu mənzələr də yağlı əppək olub göyə çıxıb. Sənət adamlarına təklif edirəm ki, Azərbaycanın metro həyatından film çəklisin, tamaşalar qoyulsun, hekayələr yazsın. Özüm də cəhd edib hekayə yazacam.
Bir dəfə xəfif içkili idim. Gözlərim insanların üzündə gəzişirdi. Birdən gözüm qaraldı, beynimin içində vulkan püskürdü: "Nolar, gülün! Xahiş edirəm!” Məni metrodan qovdular. Qovulduğum stansiya da “Ulduz” idi. Boş platforma və mən...
“Həzi Aslanov... Sonuncudur, xahiş edirik...” Hə, çatdım. Bu gün də metro ilə işimiz sona çatdı. Qaranlığın düşdüyünü hiss edirəm. İçimi uşaqlığımdakı qorxu bürüyür. Atam yanımda peyda olub əlimdən tutur və biz bərabər eskalatordan bayıra çıxırıq.
