Ötən günlərin birində status yazdım ki, məscidlərdə azan Azərbaycan dilində səsləndirilsin. Fikrimə qarşı xeyli irad, tənqid, təhqir, hətta söhbətə çağıranlar da oldu. Bu cür aqressiyanı anlaya, dərk edə bilməkdə çətinlik çəkirəm. Xüsusən, kəskin tənqidlər dindarlardan gəldi. Axı, mən İslam dininə qarşı təhqir, yaxud da alçaldıcı heç bir fikir demədim.
Bir qələm adamı kimi öz fikirimi yazdım. Aydın olur ki, statusun məğzini genişləndirməli, daha izahlı yazı yazmalıyam. Bir çox qəsəbələrdə, məhəllələrdə, elə şəhərin göbəyində məscidlər var. Bu məscidlərdə gün aşırı azan səsi eşidilir. Kütlə bu səsi eşidir, amma az adam bu səsin nələr dediyini anlayır. Ona görə də demək olar ki, kütlə azan səsinə bir o qədər də əhəmiyyət vermir. Təsəvvür edin ki, bu səs öz ana dilimizdə eşidilsəydi. Azanın bir qisminin Azərbaycan dilində təcüməsi belədir:
“Allah böyükdür! Şəhadət verirəm ki, Allahdan başqa məbud yoxdur. Şəhadət verirəm ki, Məhəmməd Allahın elçisidir. Şəhadət verirəm ki, Əli Allahın vəlisidir. Namaza tələsin. Nicat tapmaq üçün tələsin. Ən xeyirli əmələ tələsin”.
Bu sözləri hər gün eşidən insan, istər-istəməz Allah sözünü eşidəcək və bəlkə də getdiyi pis yoldan çəkinəcək, tutduğu əməldan tezliklə peşman olacaq, günah işlərindən geri qayıdacaq, vicdanı oyanacaq. Bunun nəyi pisdir?
Mən heç kimi dini inancına görə sorğulamıram, buna heç bir halda haqqım çatmaz. Cəmiyyətimizdə din adından istifadə edən o qədər mollalar, din xadimləri var ki... Onlar toplumun cahilliyindən istifadə edib az iş görmürlər. Düşünürəm ki, Quranı, Azanı Azərbaycan dilində təqdim etsək, insanlar üçün daha anlaşılan, dərk edilən olardı. Bilmədiyimiz ərəb dilindən eşitməkdənsə, mənasını anlaya bildiyim sözləri eşitmək daha yaxşı olmazdırmı? Allah təkcə ərəb dilində bilirmi?
Tarix səhifələrini çevirsək, bu barədə Mustafa Kamal Atatürkün Quranın, azanın türk dilində tərcümə olunması ilə bağlı faktlar yada düşür.
Atatürk Qurani-Kərimin mənasını bilmədən oxuduğunu görüb, millətinin inandığı müqəddəs kitabın məzmunundan xəbərdar olmasını istəyirdi. Qurani-Kərimin türk dilinə tərcümə və təfsirinə cəhdlər edilmişdir. Tərcümə və təfsir işləri başa çatdıqdan sonra Qurani-Kərim türk dilində on min nüsxə çap edilib və bütün xərclər Atatürk tərəfindən qarşılanıb. Atatürk Qurani-Kərimi dərk etmədən oxumağın insana savab qazandıracağını, ancaq ibadəti əvəz etməyəcəyini söyləmişdi. Atatürk türkcə xütbə və azan oxunması ilə bağlı araşdırmaların aparılmasını istəyir, təyin etdiyi ruhanilərin işini yaxından izləyirdi. O, məscidlərdə camaata oxunan ərəb moizələrinin insanlar tərəfindən başa düşülmədiyini deyirdi. İstəyirdi ki, xütbələr onun öz dilində, yəni türk dilində olsun ki, camaat deyilənləri başa düşsün. Ancaq tarix göstərdi ki, Atatürkün təklif etdiyi məsələ həll yolunu tapmadı.
Hər halda mənim də təklifim birmənalı qarşılanmadı. Yazımı burda sonlayıram. Cəhd elədim ki, yazdığım statusu sizə izah edim.
